Çoğunlukçu demokrasi veya mutlak demokrasi çoğunluğun kararlarının uygulandığı ve bu kararların mutlak olduğu demokrasi çeşididir. Yasalar, azınlık hakları, kuvvetler ayrılığı gibi etmenler çoğulcu demokraside alınan kararları sınırlandırırken çoğunlukçu demokraside, çoğunluğun aldığı kararlar sınırsız ve mutlaktır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(!) Kamuoyunda siyasal kirliliği örtme adıyla anılan yasama dokunulmazlığının kaldırılmadı, milletvekili güvencesini kötüye kullanılmasını engellemek ve halkın güvenini sağlamak amacıyla TBB önerisi,

“Tutulamazlar, tutuklanamazlar ve hapsedilemezler” şeklindeki güvenceyi aynen koruyup “sorguya çekilemezler ve yargılanamazlar” şeklindeki güvenceleri kaldırmak yeterli bir çözüm yoludur.

a- İstifa (oylamaya katılanların salt çoğunluğu ile milletvekilliği düşmektedir)

c- Kesin hüküm giyme ve kısıtlılık kararı (Meclis kararına gerek yoktur, kesinleşmiş yargı kararı bağlayıcıdır).

d- 1 ay içinde beş birleşime izinsiz ve özürsüz katılmama (üye tam sayısının salt çoğunluğu ile milletvekilliği düşer):

 

7 gün içinde ilgili milletvekili ya da bir diğer milletvekili, kararı iptal için(meclis kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır kuralının istisnalarından biridir, diğer istisna ise meclis içtüzükleri ve içtüzük gibi hüküm ve sonuç doğuracak kararlarda yargı denetimine tabi tutulmuştur. Bu da meclis içtüzüklerinin siyasal yaşamdaki öneminden dolayı başvurulan bir koruma gerekçesidir.) Anayasa Mahkemesi’ne başvurup karara 15 gün içinde cevap gelmesi beklenir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(!) 1982 Anayasası’nda somut norm denetiminde, mahkeme Anayasa’ya aykırı bulduğu bir kuralı, Anayasa’ya aykırı anlamı ile uygulamak zorunda bırakılmıştır.

 

 

Biçim Denetimi, yasa içeriğinin değil, oluşum sürecinin Anayasa’ya aykırı olup olmadığının incelenmesidir.

(!)  1982 Anayasası yasalarının oluşum sürecinde; biçim denetimi, AY m.148, kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın, öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı, konusuyla sınırlıdır. Buna göre son oylamadan önceki aşamaların biçim eksikliği öze etkili (esasa müessir) olsa bile denetlenemez.

 

 

 

 

TÜRK ANAYASA HUKUKU ÇIKMIŞ SORULARI

YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ FİNAL SORULARI 2011

 

1- Türk Anayasası’ndaki Temel Hak ve Özgürlüklerden herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlali halinde Anayasa Şikâyeti yoluna başvurulabilir.

Yanlıştır. Anayasa’da yer alan tüm temel hak ve özgürlükler Anayasa Şikâyeti kapsamına alınmamıştır. Anayasa şikâyeti yolu AİHS’ deki hak ve özgürlüklere karşılık olarak Anayasa’da yer alan hak ve özgürlüklerin ihlali ile sınırlı tutulmuştur.

 

2- Sansür yasağı, basın özgürlüğünün özünü oluşturan unsurlardan biridir.

Doğrudur.

 

3- İki turlu seçim Anayasa’ya aykırıdır.

Yanlıştır. İki turlu seçim tek dereceli oy ilkesine aykırı olmayan bir seçim yöntemidir. Bu yönteme göre aynı seçmenler önce tüm adaylara göre oy kullanırken, ikinci turda sayıları azaltılmış adaylar arasında tercih belirtmektedir. Bu yönetimin Anayasa’ya aykırı bir yönü yoktur. Anayasa’ya aykırı olan “iki dereceli” seçimdir.

 

4- Anayasa değişiklerinin Anayasa’ya uygun olup olmadığı şekil ve esas yönünden denetlenemez.

Yanlıştır. Anayasa değişiklerinin biçim yönünden denetlenmesi her zaman mümkündür. Anayasa’nın 1. 2. 3. ve 4. maddeleri kapsamında olan kurallar ise değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez. Bu madde de yer alan teklif edilemezlik kuralı Anayasa’nın 148. maddesinde öngörülen “teklif yeter sayısı” karşısında özel hüküm niteliği taşır. Böylece biçim denetiminde açıktır. Ancak yapılan Anayasa değişikliğinin değişmezlik kapsamına girip girmediği içeriğin denetlenmesiyle saptanabilir. Ayrıca bir görüşe göre Anayasa değişiklerinin denetimine ilişkin biçim sınırlamayası Türev Kurucu İktidar’ın yapabileceği Anayasa değişikleri için geçerlidir. Anayasa’nın 4. maddesi kapsamındaki değişiklikler üzerinde geçerli olmaz.

 

5- Nüfusu yetmeyen illere öncelikle ikinci Milletvekili verilmesi eşit oy ilkesine aykırıdır.

Doğrudur. Eşit oy ilkesine ve temsilde adalet ilkesine aykırılık teşkil eder.

 

6- Cumhurbaşkanı’nın tek başına yapacağı işlemler Anayasa’da tek tek sayılmıştır.

Yanlıştır. Anayasa’da Cumhurbaşkanı’nın çift imza kuralına tabi olmaksızın tek başına yapacağı işlemlerde söz etmiş ancak bunların hangileri olduğundan bahsetmemiş yani belirtmemiştir. Bunlar yorum konusudur, ayrıca bu tür işlemlere yasa ile genişletilmesi imkânı da açık bırakılmıştır. Bu belirsizlik sakıncalıdır.

 

7- Cumhurbaşkanı’nın tek başına yapacağı işlemler yargı denetimine kapalıdır.

Doğrudur.

 

8- Yüksek Askeri Şura’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle ilişik kesme işlemlerine karşı yargı yolu kapalı iken 2010 Anayasa değişikliği ile bu alanlara karşı yargı yolu açılmıştır.

Yanlıştır. 2010 Anayasa değişikliği ile yalnızca kadrosuzluk nedeni ile emekliye ayırma işlemi ile terfi işlemleri dışında kalan ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açılmıştır. Bu iki istisnanın dışında YAŞ kararlarına karşı yargı yolu açıktır.

 

9- Yasama sorumsuzluğu, milletvekili dokunulmazlığını tamamlayıcı bir güvence olup milletvekillerinin yasama çalışmaları dışındaki suç teşkil eden fiilleri ile ilgilidir.

Yanlıştır. Yasama sorumsuzluğu aksine milletvekilinin meclis içindeki çalışmalarından oy ve sözlerinden mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden sorumlu tutulamayacağı anlamına gelir. Meclis çalışmaları dışındaki suç teşkil eden fiilleri ise milletvekili dokunulmazlığının koruması altındadır.

10- İtiraz davalarında (somut norm denetimi) yasaların biçim yönünden denetimi söz konusu olamaz.

Doğrudur.

 

11- Başbakan’a açılan gensoru bireysel sorumluluğu harekete geçirir.

Yanlıştır. Başbakan hükümetin birliğini temsil eder. Bu nedenle Başbakan’a karşı açılan gensoru bireysel değil, toplu siyasal sorumluluğu harekete geçirir.

 

12- Meclis, üye tamsayısının 1/3’ü olan 184 üye ile toplanabilir. Ama bu sayısının salt çoğunlu ile karar veremez.

Doğrudur. Karar basit çoğunluğu 139 olumlu oydur.

 

13- 2001 Anayasa değişikliğinin düzenleme alanında, “devlet görevlerinin amaçlarına uygun öncelikleri gözetme yükümlülüğü” yerine “ekonomik istikrarın korunmasını gözetme yükümlülüğünü” getirmiştir.

Yanlıştır. 2001 Anayasa değişikliği tam aksine “ekonomik istikrarın korunmasını gözetme yükümlülüğünü” değiştirerek yerine “devlet görevlerinin amaçlarına uygun öncelikleri gözetme yükümlülüğünü” getirmiştir. Böylece sosyal ödevlerde devlet, öncelikleri gözetmeyen harcamalar ve mali kaynakların yetersizliğini bahane edemeyecektir.

 

14- Ara seçimler yapılırken seçim barajı ülke çapında değil, yalnızca ara seçim yapılan yerlerde kullanılan geçerli oyların %10’u olarak hesaplanır.

Doğrudur.

 

15- Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararname’lerinin yasalarda değişiklik yapan hükümleri denetlenemez.

Yanlıştır. Anayasa Mahkemesi Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararname’lerinin Anayasa’ya uygunluğunu denetleyemez. Ancak bir kararnamenin bu nitelikte olup olmadığını denetleyebilir. Anayasa Mahkemesi kanunlarda değişiklik yapan hükümleri olağanüstü yönetimin yetki sınırını aştığı gerekçesiyle OHKHK düzenleme yetkisi içinde değerlendirilmemektedir.

 

16- Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 1998 yılında verdiği bir kararda Yüksek Askeri Şura’nın tesis ettiği bir işlemi yok hükminde saymıştır.

Doğrudur.

 

17- Partisinin kapatılmasına neden olan milletvekilinin bu sıfatının düşmesine ilişkin maddeyi kaldırmak, parti kapatma rejiminin iç mantığı ile bağdaşan bir çözüm değildir.

Doğrudur.

 

18- Terörist ve darbecileri yola getirmek ya da hukuksal gerçeğe ulaşmak amacıylada olsa hiç kimseye eziyet ve işkence yapılamaz.

Doğrudur.

 

III. KLASİK SORU

Sıkıyönetim kanununun 12 Eylül Askeri Yönetiminde eklenen ve hala da yürürlükte olan ek geçici madde 15/III’ e göre “Bu kanunla sıkıyönetim komutanlarına tanınan yetkilerin kullanılmasına ilişkin idari işlemler hakkında iptal davası açılmaz.”. Bu kuralı “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.” diyen Anayasa’nın 125. maddesi açısından değerlendiriniz.

Anılan yasa kuralı Anayasa’nın 125. maddesine açıkça aykırıdır. Bu aykırılık ilke olarak somut norm denetimi yolu ile denetlenebilir. Ancak anılan kural Askeri Yönetim sırasında uygulandığı için Anayasa’nın geçici 15/III. maddesi kapsamındaydı. Bu nedenle Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülemiyordu. Anayasa’nın geçici 15/III. maddesi 2001 Anayasa değişikliği ile kaldırıldıktan sonra Anayasa’ya uygunluğunu denetleme imkânı açıldı. Ancak bunun için yeni bir sıkıyönetim sırasında anılan kuralın bir davada uygulanması gerekir.

Fazıl SAĞLAM’IN görüşü; soyut norm denetimi yolu ile denetlenmesi için ise 3 aylık ya da 6 aylık süreler kanun koyucu tarafından verilmeli ve somut norm denetimiyle kaybedilecek zaman önlenmelidir.

 

IV. KLASİK SORU

Dört milletvekili çıkaracak olan bir ilde A partisi 54.000, bağımsız aday C 23.600, bağımsız aday D 23.500 oy almıştır. 55.000 oy alan B partisi ülke seçim barajı altında kalmıştır. Milletvekillerinin dağılımını ülke barajlı D’hont sistemine göre belirleyiniz.

                                ___1___    ___2___    ___3___   ___4___

               B partisi: 55.000  (ülke seçim barajı altında kaldığı için yok sayılır.)

               A partisi: 54.000       27.000       18.000        13.500

Bağımsız Aday C: 23.600       11.800        7.866          5.900

Bağımsız Aday D: 23.500       11.750        7.833          5.807

 

                              A Partisi, 2 milletvekili

                              C Bağımsız Aday, 1 milletvekili

                              D Bağımsız Aday, 1 milletvekili

 

Kavram Sorular

1-      Maddi Anlamda Anaya                                       5- Yapıcı Güvensizlik Oyu

2-      Toplu Siyasal Sorumluluk                                   6- Pratik Uyuşum İlkesi

3-      Kooptasyon                                                           7- Basit Yasa Kaydı

4-      Çoğunlukçu-Çoğulcu Demokrasi                       8- Çift İmza Kuralı

 

 

YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ VİZE VE FİNAL SORULARI 2010

 

1- Cumhurbaşkanının 1982 Anayasası’na göre Başbakan’ın önerisi olmaksızın, TBMM seçimlerini yenileyebilmesi, parlamenter sistemin gelenekleriyle uyumludur.

Yanlıştır. Çünkü parlamenter geleneklere göre meclisin feshi, genellikle yürütme organının sorumlu kanadını temsil eden Başbakan’ın önerisiyle devlet başkanı tarafından yerine getirilir. Yürütmenin sorumsuz kanadı olan devlet başkanının doğrudan bu yetkiyi kullanması parlamenter geleneklerle uyumlu değildir.

 

2- Yürürlükteki Anayasa’ya göre TBMM’nin görev süresi 5 yıldır.

Yanlıştır. Çünkü 2007 halk oylamasında kabul edilerek yürürlüğe giren Anayasa değişikliği TBMM’nin görev süresini 4 yıla indirmiştir.

 

3- Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemler Anayasa tek tek sayılmıştır.

Yanlıştır. Bu tür işlemlerin hangileri olduğu Anayasa’da belirtilmediği gibi bunları kanun ile genişletilmesi mümkündür.

 

4- Cumhurbaşkanı’nın tek başına yapacağı işlemler yargı denetimine tabidir.

Yanlıştır. 1982 Anayasası, bu tür işlemleri yargı denetimi dışında bırakmıştır (AY m. 125).

 

5- Yürürlükteki Anayasa’ya göre, Cumhurbaşkanı, yasaları geri gönderme yetkisini ancak yasanın tümü için kullanabilir.

Yanlıştır. 2001’de yapılan Anayasa değişikliğine göre Cumhurbaşkanı yasaları geri gönderme yetkisini yasanın belirli kuralları ile sınırlı olarak kullanabilecek, buna paralel olarak getirilen değişikliğe göre de Meclis, sadece uygun bulunmayan kuralları görüşmekle yetinebilecektir.

 

6- Meclis Soruşturması için parti grupları veya en az 20 milletvekilinin önerge vermesi gerekir.

Yanlıştır. Buradaki oranlar Meclis Araştırması, Genel Görüşme ve Gensoru için öngörülmüştür. Meclis Soruşturması için, TBMM üye tamsayısının en az onda biri (1/10) üyesinin bu yönde önerge vermesi gerekir.

 

7- Meclis Soruşturması, Başbakan, Bakanlar Kurulu veya milletvekilleri için istenebilir.

Yanlıştır. Bu denetim yolu, Bakanlar Kurulu üyelerinin görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçların araştırılmasını sağladığı için, yalnızca Başbakan veya Bakanlar Kurulu üyeleri için istenebilir. Milletvekilinin benzer suçları için yasama dokunulmazlığının (milletvekili dokunulmazlığı) kaldırılması ile yetinilebilir.

 

8- Temel Hak ve Özgürlüklerde nedensellik ilkesi, bir hak ve özgürlüğün ancak yasalarda öngörülen nedenlerle sınırlanabilmesi anlamına gelir.

Yanlıştır. Sınırlama yasada değil, ancak Anayasa’da öngörülen nedenlerle yapılabilir. Tabi bu ilke Anayasa’da öngörülen sınırlama nedenlerinin yasalarda somutlaşmasına engel değildir. Ancak bu somutlaşma Anayasa’da öngörülen nedenleri genişletemez. Yasa koyucu sınırlamayı bunlara uygun olarak yapmak zorundadır.

 

9- 2001 Anayasa değişikliği “devlet görevlerinin amaçlarına uygun öncelikleri gözetme” yükümlülüğü yerine “ekonomik istikrarın korunmasını gözetme” yükümlülüğünü getirdi.

Yanlıştır. Tam aksine 2001 Anayasa değişikliği “ekonomik istikrarın korunmasını gözetme” yerine “devlet görevlerinin amaçlarına uygun öncelikleri gözetme” yükümlülüğünü getirerek mali kaynakların bu önceliklere göre kullanılmasını sağlamıştır.

 

10- 1982 Anayasası’na göre gerek yargıçların denetimi ve gerekse yargıçlar hakkında açılacak soruşturmalar, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından görevlendirilmiş olan ve anılan kurula bağlı müfettiş yargıçlarca yapılır.

Yanlıştır. Bu düzenleme 1961 Anayasası’nda yer almıştır; 1982 Anayasası’na göre bu görevi Adalet Bakanlığı’na bağlı müfettişlerce yapılır. Bu da yargının bağımsızlığını zedeler (2010 Anayasa değişikliği ile denetimde görevli müfettişler yeniden Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’na bağlanmıştır).

 

11- Vergi hak ve yükümlülüğü siyasal hak (statüs aktivus) niteliğini taşır. Bu nedenle yalnızca vatandaşlar için söz konusudur.

Siyasal hakların ilke olarak yalnızca vatandaşlar için söz konusu olduğu doğrudur. Ancak vergi ödevi, bunun istisnalarından biridir. Vergi aynı zamanda bir siyasal hak niteliği taşısa da, ülke içinde yaşayan yabancılarda, şartları gerçekleştiği takdirde vergi ödemekle yükümlüdür (Siyasal hakların diğer iki istisnası da, karşılıklılık gözetilmek kaydıyla dilekçe hakkı 2001 yılında geldi, kamu denetçiliği kurumuna (ombudsman) başvurma hakkı 2010 Anayasa değişikliği ile sağlanmıştır).

 

12- Bir milletvekilinin Meclis’te ileri sürdüğü düşüncelerin suç teşkil etmesi halinde kendisine ceza verilebilmesi, ancak dokunulmazlığının kaldırılmasıyla mümkün olur.

Yanlıştır. Milletvekilleri TBMM’de ileri sürdükleri düşüncelerinden sorumlu tutulamazlar. Buradaki koruma mutlak bir nitelik taşır. Milletvekilliği sıfatına bağlı değildir. Bu nedenle dokunulmazlığın kaldırılması sorumluluğu etkilemez.

 

13- 1982 Anayasası’na göre, yürürlüğe girmemiş bir yasa hakkında soyut norm denetimi yapılamaz.

Yanlıştır. Resmi Gazete’de yayımlanan yasada, belli kuralların daha sonraki bir tarihte yürürlüğe gireceği belirlenmişse, bu tür kurallar üzerinde de denetim söz konusu olabilir. Şu halde soyut norm denetiminde belirleyici olan koşul yasanın Resmi Gazete’de yayımlanmasından başlayarak 60 gün içinde davanın açılmasıdır.

 

14- Son Anayasa değişikliği ile benimsenen Anayasa Şikâyeti yolu, bireylere Anayasa’da güvence altına alınmış Temel Hak ve Özgürlüklerden herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlali halinde, Anayasa Mahkemesi’ne başvurma hakkı tanımaktadır.

Yanlıştır. Anayasa’da yer alan tüm Temel Hak ve Özgürlükler, Anayasa Şikâyeti kapsamına alınmamıştır. Anayasa şikâyeti yolu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ndeki hak ve özgürlüklere karşılık Anayasa’da yer alan hak ve özgürlüklerin ihlali ile sınırlı tutulmuştur.

 

15- Asli Kurucu İktidarın değiştirilemez nitelikte düzenlediği kurallar, Türev Kurucu İktidar tarafından değiştirilemez. Anayasa Mahkemesi, Anayasa değişiklerini yalnızca biçim yönünden denetleyebileceği gibi, bu yüzden bu tür değişikler denetlenemez.

Birinci cümle doğrudur. Ancak, ikinci cümle belli görüşlerce savunulmakla birlikte yanlış bir değerlendirmedir. Çünkü Anayasa’nın 148. maddesinde yer alan biçim sınırlaması Türev Kurucu İktidar’ın yapabileceği Anayasa değişikleri için geçerlidir. Anayasa’nın 4. maddesi kapsamındaki değişikler üzerinde geçerli olamaz. Ayrıca Anayasa’nın 4. maddesinde öngörülen “teklif edilemezlik” kuralı Anayasa’nın 148. maddesinde öngörülen teklif yeter sayısı karşısında özel hüküm niteliğini taşımaktadır.

 

16- 1982 Anayasası’na göre Cumhurbaşkanı’nın tüm işlemleri yargı denetimi dışındadır.

Yanlıştır. Tüm işlemleri değil, tek başına yapabileceği işlemler yargı denetimi dışındadır. Cumhurbaşkanı’nın yanında Başbakan ya da ilgili bakanın imzaladığı işlemlerden ve sorumlulukta Başbakan ile ilgili bakanlara ait olmak üzere sorumluluk vardır (çift imza kuralı ile sorumluluk bulunur).

 

17- İki dereceli seçim, Türkiye’de 1946 yılına kadar uygulanmıştır, yürürlükteki Anayasa’ya da uygundur.

İki dereceli seçim 1946 yılına kadar uygulanmıştır. Ancak 1961 ve 1982 Anayasaları’na göre seçimlerin tek dereceli yapılması gerektiğinden, iki dereceli seçim bu iki Anayasa döneminde de Anayasa’ya aykırıdır.

 

18- Cumhurbaşkanı’nın hangi işlemleri tek başına yapacağı/yapabileceği 1982 Anayasası’nda belirtilmiştir.

Yanlıştır. 1982 Anayasası Cumhurbaşkanı’nın tek başına yapabileceği işlemlerden sorumlu tutulamayacağını öngörmüş; ancak bunların hangi işlemler olduğunu belirtmemiştir.

 

19- Meclis İçtüzükleri, kanun niteliği taşımadığından, bunları Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülemez.

Meclis İçtüzüğü’nün kanun niteliği taşımadığı ve bir Meclis kararı olduğu doğrudur. Ancak Anayasa, İçtüzüğün demokratik düzenin işleyişinde taşıdığı önemi göz önünde tutarak, İçtüzüğünde Anayasa uygunluk denetiminin kapsamı içine almıştır.

 

20- Temel Hak ve Özgürlüklerde nedensellik ilkesi, bir hak özgürlüğün ancak yasada öngörülen nedenlerle sınırlanabilmesi anlamına gelir.

Yanlıştır. Nedensellik ilkesi sınırlama nedenlerinin yasada değil Anayasa’da belirlenmesini öngörmektedir. Yasa koyucu sınırlamayı bunlara uygun olarak yapmak zorundadır.

 

21- 1982 Anayasası’na göre, TBMM’de karar yeter sayısı toplantıya katılanların salt çoğunluğudur. Ancak olumlu oyların sayısı TBMM üye tam sayısının en az ¼’inin bir fazlasından az olursa karar alınamaz.

Doğrudur.

 

22- 1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasaları’na göre “Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur.”.

Doğrudur.

 

23- 1982 Anayasası’na göre Cumhurbaşkanı’nın tüm işlemleri yargı denetimi dışındadır.

Yanlıştır. Tüm işlemleri değil, tek başına yapabileceği işlemler yargı denetimi dışındadır. Cumhurbaşkanı’nın yanında Başbakan ya da ilgili bakanın imzaladığı işlemlerden Başbakan ve ilgili bakanlar sorumludur.

 

24- 1982 Anayasası’na göre Türev Kurucu İktidar’ın yapacağı Anayasa değişikliklerinin yargısal denetimi, Anayasa’nın “teklif yeter sayısı, karar çoğunluğu ve ivedilik yasağı”na ilişkin biçim koşullarına uyulup uyulmadığı hususlarıyla sınırlı tutulmuştur.

Doğrudur.

 

25- Gensoru görüşmeleri sonunda Bakanlar Kurulu’nun veya bir bakanın düşürülebilmesi, ancak meclis üye tamsayısının salt çoğunluğu ile mümkündür.

Doğrudur.

 

26- TBMM seçimleri ülkenin 45 gün süre ile meclisin güvenmediği bir hükümet elinde yönetilmesi ve bu süre içinde güvenoyu alan bir hükümetin kurulamaması halinde Cumhurbaşkanı tarafından yenilenebilir.

Doğrudur.

 

27- 1982 Anayasası’na göre Bakanlar, Başbakan’a karşıda sorumludur ve bunun sonuca olarak Başbakan’ın önerisi üzerine bir Bakan’ın görevine Cumhurbaşkanı tarafından Meclis iradesinden bağımsız olarak son verilebilir.

Doğrudur.

 

28- 1921 Anayasası’na göre, Başbakan ve Bakan sıfatının kazanılması için Meclis onayı gereklidir.

Doğrudur. Cumhurbaşkanı, meclis üyeleri arasından Başbakan’ı seçecek, Başbakan’da meclis üyeleri arasından öbür bakanları seçtikten sonra Bakanlar Kurulu’nun bütününü Cumhurbaşkanı tarafından Meclisin onayına sunulacaktır. Şu halde Başbakan ve Bakan sıfatının kazanılması için Meclis’in onayı yinede gereklidir.

 

29- 1924 Anayasası’na göre “yasaları yorumlama yetkisi” ile “tüzüklerin yasalara aykırılığını” inceleme yetkisinin TBMM’ye ait olması parlamenter sistemin bir özelliğidir.

Yanlıştır. TBMM’ye verilen “yasaları yorumlama yetkisi” ile “tüzüklerin yasalara aykırılığını” inceleme yetkisini Meclis Hükümeti sisteminin birer uzantısıdır.

 

30- 1924 Anayasası bireysel ve toplu siyasal sorumluluğu düzenleyerek parlamenter sistemin bir özelliğini gerçekleştirmiştir.

Doğrudur.

 

31- 1909 Anayasası’nda vekillerin ve Heyeti Vükela’nın Meclis-i Mebusan’a karşı sorumluluğu belirlenmiş,  Heyet-i Ayan kaldırılmış, sansür yasaklanmış, dernek kurma özgürlüğü Anayasa’ya eklenmiş ve padişahın yasaları geri çevirme yetkisi kaldırılmıştır.

Doğrudur.

 

32- 1924 Anayasası’na göre “egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur. Yasama yürütme güçleri TBMM’de toplanmıştır.”.

Doğrudur.

 

33- Temel Hak ve Özgürlüklerde nedensellik ilkesi, bir hak ve özgürlüğün ancak yasada öngörülen nedenlerle sınırlanabilmesi anlamına gelir.

Yanlıştır. Nedensellik ilkesi sınırlama nedenlerinin yasada değil, Anayasa’da belirlenmesini öngörmektedir. Yasa koyucu sınırlamayı bunlara uygun olarak yapmak zorundadır.

 

34- Anayasa Mahkemesi ilk kez 1982 Anayasası ile kurulmuştur.

Yanlıştır. Anayasa Mahkemesi ilk kez 1961 Anayasası ile kurulmuştur.

 

35- 1961 Anayasası’na göre “Millet egemenliğini Anayasa’nın koyduğu esaslara göre yetkili organlar eliyle kullanır.” Buna karşılık 1982 Anayasası’na göre “Egemenliği kullanma tekeli TBMM’ye verilmiştir.”.

Birinci cümle doğrudur. 1961 Anayasası’na göre millet egemenliğini Anayasa’nın koyduğu esaslara göre yetkili organlar eliyle kullanır. Yetkili organlar diyerek “TBMM ve mahkemeler” 1924 Anayasası’ndan ayrılmıştır. İkinci cümle yanlıştır.  1982 Anayasası’na göre de egemenliğin tek kullanıcısı artık TBMM değildir. “Türk milleti, egemenliğini, Anayasa’nın koyduğu esaslara göre yetkili organlar eliyle kullanır.” denmektedir. 1982 Anayasası egemenliği kullanma “yetkili organlar” arasında 1961’den farklı olarak yürütme organını da katmıştır. Çünkü 1982 Anayasası’nın 8. maddesinde sadece yürütme görevinden değil “yürütme yetkisi ve görevi”nden bahsetmektedir.

 

36- 1982 Anayasası’nda yasama ve yargıdan bir yetki olarak söz edildiği halde yürütme için “yetki ve görev” sözcüğü kullanılmıştır.

Doğrudur.

 

37- Soyut norm denetimde Anayasa Mahkemesi, Anayasa’ya aykırı bulduğu bir kuralı iptal ederken, somut norm denetimde bu yetki uygulanacak yasa kuralının ihmali ile sınırlı kalır.

Yanlıştır. Anayasa’da soyut norm denetimi “iptal davası” başlığı altında düzenlenmiş buna karşılık somut norm denetimi “Anayasa’ya aykırılığın diğer mahkemelerde ileri sürülmesi” olarak tanımlanmıştır. Ancak Anayasa’ya aykırılığın tespiti halinde, her iki dava türü de iptal kararı ile sonuçlanır.

 

38- 1982 Anayasası’na göre yürürlüğe girmemiş bir yasa hakkında soyut norm denetimi yapılamaz.

Yanlıştır. Resmi Gazete’de yayımlanan yasalar, belli kuralların daha sonraki bir tarihte yürürlüğe gireceği belirlenmişse bu tür kurallar üzerinde de denetim söz konusu olabilir. Şu halde soyut norm denetiminde belirleyici olan koşul, yasanın Resmi Gazete’de yayımlanmasından başlayarak 60 gün içinde davanın açılmasıdır.

 

39- Son Anayasa değişikliği ile benimsenen Anayasa Şikâyeti yolu, bireylere Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlali halinde, Anayasa Mahkemesi’ne başvurma hakkını tanımaktadır.

Yanlıştır. Anayasa’da yer alan tüm temel hak ve özgürlükler, Anayasa Şikâyeti kapsamına alınmamıştır. Anayasa Şikâyeti yolu, AİHS’ deki hak ve özgürlüklere karşılık olarak Anayasa’da yer alan hak ve özgürlüklerin ihlali ile sınırlı tutulmuştur.

 

40- Asli kurucu iktidarın değiştirilemez nitelikte düzenlediği kurallar, türev kurucu iktidar tarafından değiştirilemez. Ancak Anayasa Mahkemesi, Anayasa değişikliklerini yalnızca biçim yönünden denetleyebileceği için, bu tür değişiklikler denetlenemez.

Yanlıştır. Birinci cümle doğrudur. Ancak ikinci cümle belli görüşlerce savunulmakla birlikte yanlış bir değerlendirmedir. Çünkü Anayasa’nın 148. maddesinde yer alan biçim sınırlaması, türev kurucu iktidarın yapabileceği Anayasa değişiklikleri için geçerlidir. Anayasa’nın 4. maddesi kapsamındaki değişikler üzerinde geçerli olamaz. Ayrıca Anayasa’nın 4. maddesinde öngörülen “teklif edilemezlik” kuralı Anayasa’nın 148. maddesinde öngörülen teklif yeter sayısı karşısında özel hüküm niteliği taşır.

 

41- Batılı anlamda demokrasi, yalnızca cumhuriyetlerde gerçekleşir.

Yanlıştır. Bu cümle Avrupa gerçeğiyle bağdaşmamaktadır. Çünkü başta İngiltere olmak üzere bugün birçok Avrupa ülkesi (Belçika, Hollanda, Danimarka, İsveç, Norveç ve İspanya gibi) monarşik devlet biçimine sahip olmakla birlikte, aynı zamanda ileri düzeyde bir demokrasiye sahiptir. (Veya: Kralın yetkilerini sembolik düzeye indirgemiş olan meşruti monarşilerde de batılı anlamda demokrasi gerçekleşebilir).

 

42- Nispi temsil sistemi çok partili bir siyasal yaşama yol açarken, iki turlu tek isimli çoğunluk sistemi, genellikle iki büyük parti olmak üzere parti azaltıcı bir rol oynar.

Nispi temsil sisteminin çok partili bir yaşama yol açtığı doğrudur. Ancak tek isimli çoğunluk sistemi de, iki turlu olarak uygulandığında (Fransa), parti çoğunluğuna yol açar. Ama tek turlu uygulanırsa (İngiltere) parti sayısını azaltıcı bir sonuç doğurur.

 

43- Venedik Komisyonu raporu, siyasal partilerin yalnızca şiddete yönelmeleri halinde kapatılmasını öngörür.

Yanlıştır. Venedik Komisyonu raporuna göre, şiddete başvurma veya şiddeti övme veya kışkırtma, parti yasaklamanın tek ölçütü değildir. Bunun gibi “ırkçılık, yabancı düşmanlığı ve hoşgörüsüzlük”’de aynı bağlamda değerlendirilir.

 

44- Yasama meclisinin feshi, başkanlık sisteminin önemli unsurlarından biridir.

Yanlıştır. Başkanlık sistemi katı güçler ayrılığı üzerinde kurulduğu için, başkan yasama meclisini feshedemeyeceği gibi mecliste başkanı ya da bakanları düşüremez.

 

45- Avrupa’da kadınlara oy hakkı Fransız Devrimi’nin bir kazanımı olarak ortaya çıkmışken, Türkiye’de bu hak ancak 1944 yılında yılın da tanınmıştır.

Yanlıştır. Fransız Devrimi, kadınlara oy hakkını kazandırmamıştır. Devrim’in yapıldığı Fransa’da kadınlar, ancak 1944 yılında oy hakkını elde edebilmiştir. Türkiye’de ise kadınların oy hakkı bundan 10 yıl kadar önce 1934 yılında gerçekleşmiştir.

 

46- Fransa’daki yarı başkanlık sisteminde de yürütme organı iki başlıdır.

Yanlıştır. Fransa’daki yarı başkanlık sisteminde cumhurbaşkanı yanında, parlamenter sistemdeki gibi bir başbakan ve bakanlar kuruluda yer alır. Ancak cumhurbaşkanı yürütmenin sembolik değil gerçek başıdır. Bu nedenle iki başlılıktan söz edilemez.

 

YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ BÜTÜNLEME SORULARI 2010

 

1- Anayasa şikâyeti yoluna başvurulabilmesi için Türk Anayasası’ndaki temel hak ve özgürlüklerden herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edilmesi gerekir.

Yanlıştır. Anayasa’da yer alan tüm temel hak ve özgürlükler Anayasa şikâyeti kapsamına alınmamıştır. Anayasa Şikâyeti yolu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ndeki hak ve özgürlüklere karşılık olarak Anayasa’da yer alan hak ve özgürlüklerin ihlali ile sınırlı tutulmuştur.

 

2- “Millet egemenliğini Anayasa’nın koyduğu esaslara göre yetkili organlar eliyle kullanır.” kuralı ilk kez 1961 Anayasa’sı ile düzenlenmiştir.

Doğrudur. Bu kural 1961 Anayasa’sının egemenliğin kullanılışı ile ilgili olarak getirdiği yeni ve çağdaş anlayışı yansıtır. Öğrenci bunu kavrayamamışsa 1961 Anayasa’sı ile gelen sınırlı siyasal iktidar, güçler ayrılığı ve çoğulcu demokrasi gibi kavramların içeriğini kavrayamaz.

 

3- İki dereceli seçim Anayasa’ya aykırıdır.

Doğrudur. Anayasa’nın 67/II maddesine göre, “seçimler ve halk oylaması serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı yönetim ve denetimi altında yapılır.”. Bu maddede geçen “tek dereceli” seçim ilkesi karşısında iki dereceli seçim, Anayasa’ya açıkça aykırı olur. Anayasa’ya aykırı olmayan “ tek dereceli seçimdir.”.

 

4- Anayasa değişikliğinin yargısal denetimi olarak, Anayasa’nın 148. maddesinde yer alan biçim sınırlaması, Anayasa’nın 4. maddesinde öngörülen “teklif edilemezlik” kuralı içinde geçerlidir.

Yanlıştır. Anayasa değişiklerinin biçim yönünden denetlenmesi her zaman mümkündür. Anayasa’nın 1. 2. ve 3. maddelerini 4. maddesi kapsamında olan kuralları yani Anayasa’nın değişmez normları ise değiştirilemez, değiştirilmesi teklif edilemez. Bu maddede yer alan “teklif edilemezlik” kuralı Anayasa’nın 148. maddesinde öngörülen teklif yeter sayısı (1/3) karşısında özel hüküm niteliği taşır. Bu yönüyle biçim denetimine de açıktır. Ancak yapılan Anayasa değişikliğinin değişmezlik kapsamına girip girmediği, ancak içeriğin denetlenmesi ile saptanabilir. Ayrıca Anayasa değişikliklerinin denetimine ilişkin biçim sınırlaması, Türev Kurucu İktidar’ın yapabileceği Anayasa değişiklikleri için geçerlidir. Anayasa’nın değişmez kurallarında yapılacak değişiklikler üzerinde geçerli olamaz.

 

5- “Kuvay-i milliye-i amil ve irade-i milliye-i hâkim kılmak esastır.” ilkesi Erzurum ve Sivas kongrelerinde dile getirilmiştir.

Doğrudur. Tırnak içindeki cümle Türk Demokrasi tarihinin daha ilk ve orta öğretimde öğrenilmesi gereken en önemli ilkelerinden biridir. Bu cümlede yanlış aramak Cumhuriyet tarihini bilmemek anlamına gelir.

 

6- “Yasaları yorumlama yetkisi” ile “tüzüklerin yasalara aykırılığını inceleme yetkisi” 1924 Anayasası’nın TBMM’ye verdiği yetkilerdendir.

Doğrudur. 1924 Anayasası parlamenter sistem ile meclis hükümeti sisteminin unsurları bünyesinde barındıran karma bir sistemdir. Anılan yetkiler yargısal niteliktedir. Bunların 1924 Anayasası’nda TBMM yetkisi olarak belirlenmesi, 1921 Anayasası’nda görülen ve “güçler birliği” ilkesini esas alan meclis hükümeti sisteminin 1924 Anayasası’nda devam eden unsurlarından birini oluşturur.

 

7- Cumhurbaşkanı’nın tek başına yapacağı işlemler daha önce yargı denetimine kapalıyken 2010 Anayasa değişikliği, bu alanda da yargı denetimi yolunu açmıştır.

Yanlıştır. 2010 Anayasa değişikliği Cumhurbaşkanı’nın tek başına yapacağı işlemler konusunda herhangi bir değişiklik getirmemiştir. Bu işlemler halende yargı denetimine kapalıdır. 2010 Anayasa değişiklikleri,  aksine Cumhurbaşkanı’nın konumunu yargı alanındaki seçme yetkileri bakımından daha da artırmıştır.

 

8- Yüksek Askeri Şura’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle ilişik kesme işlemlerine karşı yargı yolu kapalıdır.

Doğrudur. 2010 Anayasa değişikliği Yüksek Askeri Şura’nın ilişik kesme işlemlerine karşı ilke olarak yargı yolunu açmıştır. Ancak, terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeni ile ilişik kesme işlemleri bunun istisnasını oluşturur. Bu işlemlere karşı eskiden olduğu gibi bugünde yargı yolu kapalıdır.

 

9- 12 Eylül Askeri Yönetimi döneminde çıkarılan kanun ve kanun hükmünde kararnamelerin Anayasa’ya aykırılığının ileri sürülemeyeceğine dair kural, 2010 Anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır.

Yanlıştır. 12 Eylül Askeri Yönetimi döneminde çıkarılan kanun ve kanun hükmünde kararnamelerin Anayasa’ya aykırılığının ileri sürülemeyeceğine dair kural (geçici madde 15/III), 2001 Anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır. 2010’da kaldırılan kurallar, Askeri Yönetim dönemindeki görevlileri hukuki, cezai ve mali sorumluluktan kurtaran maddelerdir (AY m. 15/I ve II).

 

10- Somut Norm Denetimde, yasaların biçim yönünden denetimi söz konusu olamaz.

Doğrudur. İkinci kez sorulan bu cümle Anayasa’nın 148/II maddesinin son cümlesinde ifadesini bulan bir kuraldan kaynaklanır. Bu maddeye göre, “kanun yayımlandığı tarihten itibaren 10 gün geçtikten sonra, şekil bozukluğuna dayalı iptal davası açılamaz; defi yolu da ileri sürülemez.” Burada sözü geçen “defi yolu” itiraz davası, yani somut norm denetimi anlamına gelir. Öte yandan bir an için 10 gün süre içinde bunun mümkün olacağı varsayılsa bile, böyle bir sorunun bu denli kısa bir süre içinde mahkeme önüne gelmesi de pratikte pek rastlanılacak bir durum değildir.

 

11- Gensoru Başbakan’ın ya da Bakanların cezai sorumluluğunu harekete geçirir.

Yanlıştır. Gensoru, parlamenter sistemlerde Başbakan’ın ve Bakanlar Kurulu’nun toplu siyasal sorumluluğunu ya da tek tek Bakanların bireysel siyasal sorumluluğunu harekete geçiren bir meclis içi denetim aracıdır. Bu denetim sonunda güvenoyu alamayan Bakanlar Kurulu ya da ilgili Bakan düşürülmüş olur. Bunun cezai bir sorumluluğu yoktur. Anayasa’mıza göre, Başbakan ya da Bakanların cezai sorumluluğunu harekete geçiren denetim aracı “Meclis Soruşturması”dır. Bu soruşturma sonunda meclis ilgili Bakanı ya da Başbakan’ın Yüce Divan’a sevkine karar verebilir. “TBMM kararı ile Yüce Divan’a verilen bir Bakan Bakanlıktan düşer. Yüce Divan’a verilen Başbakan ise Hükümet istifa etmiş sayılır. İlgililer hakkında ceza yalnızca Yüce Divan tarafından verilir.

 

12- Meclis, üye tam sayısının 1/3’ü olan 184 üye ile toplanabilir, ama bu sayının salt çoğunluğu ile karar veremez.

Doğrudur. İkinci kez sorulan bu soruda, öğrencinin neden hala yanlış aradığını anlamak güçtür. Anayasa’nın aradığı asgari karar yeter sayısını bilen bir öğrenci, bu cümlenin doğru olduğunu mantığını kullanarak bulur. Çünkü Meclis üye tamsayısını 1/3’i olan 184 üye ile toplanabilir; ama bu sayının salt çoğunluğu olan 93 kişi ile karar alamaz; çünkü Anayasa’ya göre “karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının ¼’inin bir fazlasında az olamaz.” Şu halde 184 üye ile toplanan meclis, ancak 139 milletvekilinin oyu ile karar alabilir. 184’ün salt çoğunluğu yeterli olmaz.

 

13- Cumhurbaşkanı Somut Norm Denetimi’ni harekete geçirebilir.

Yanlıştır. Somut Norm Denetiminin (itiraz davası) harekete geçirilebilmesi için, bir davaya bakmakta olan mahkemenin, uygulanacak bir kanun veya kanun hükmünde kararname hükümlerini Anayasa’ya aykırı görmesi veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varması gerekir (AY m. 151/I). Cumhurbaşkanı yalnızca Soyut Norm Denetimi’ni, yani İptal Davası’nı harekete geçirebilir.

 

14- “… genel sınırlama sebepleri temel hak ve hürriyetlerin tümü için geçerlidir.” Cümlesi 1961 Anayasası’nın sınırlama anlayışını yansıtır.

Yanlıştır. Bu cümle 1982 Anayasası’nın 13. maddesinin 2001 yılına kadar geçerli olan metninde yer almıştır. 1961 Anayasası’nın sınırlama anlayışı bunun tam tersidir. Anılan bu kural, 2001 Anayasa değişikliği ile kaldırılmış ve yerine temel hak özgürlüklerin yalnızca ilgili maddelerinde belirtilen nedenlerle sınırlanabileceği güvencesini getirmiştir. Böylece 1961 Anayasası’nın “farklılaşmış kademeli sınırlama sistemi”ne dönülmüştür.

 

15- Genel Sınırlama Sistemi’nden Farklılaşmış Kademeli Sınırlama Sistemi’ne geçilmesi 2001 Anayasa değişikli ile olmuştur.

Doğrudur. Bu cümlede yanlış arayan öğrenci; temel hak ve özgürlüklerin koruma ve sınırlama rejimi hakkında hiçbir fikir oluşturamamış demektir.

 

16- Anayasa Mahkemesi Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnamelerinin yasalarda değişiklik yapan hükümlerini denetlenebileceğine karar vermiştir.

Doğrudur. Bu soru ikinci kez sorulmaktadır. Ders notlarınızda yargı yoluna kapalı bulunan olağanüstü kanun hükmünde kararnamelerin Anayasa Mahkemesi tarafından dolaylı bir yoldan denetlenebildiğini açıklamıştık. Anayasa Mahkemesi kararlarına göre olağanüstü yönetiminin süresini ve bölgesini aşan ya da kanunlarda değişiklik yapan hükümler, olağanüstü kanun hükmünde kararnamelerle düzenlenemez. Düzenlenirse, olağanüstü kanun hükmünde kararname niteliğini kaybettiği için denetlenebilir. Bu soru ile ilk kez karşılaşan öğrenci belki yanılabilir ama aynı soru ikinci kez sorulmuş.

 

17- 1961 Anayasası’ndan bu yana geçerli olan “savaş, seferberlik, sıkıyönetim ve olağanüstü hallerde temel hak ve özgürlükler için Anayasa’da öngörülen güvencelere aykırı önlemler alınabilir.” Bu kuralı 2010 Anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır.

Yanlıştır. Bir kere anılan kural 1961 Anayasası’nda yer almamıştır. Yer alsaydı 1961 Anayasası’nın liberal niteliği ile çelişirdi. Bu kural, 12 Eylül Askeri Yönetiminin ürünü olan 1982 Anayasası’nda düzenleme alanı buldu. 2010 Anayasa değişikliği ise bu kuralı aynen korumuştur. Oysa bu alan, Anayasal Demokrasi açısından asıl reform gerektiren alanlardan birisidir.

 

18- 2010 Anayasa değişikliği ile genel sınırlama ilkesini kaldırarak, temel hak ve özgürlüklerin yalnızca ilgili maddelerinde belirtilen nedenlerle sınırlanabileceğini güvence altına almıştır.

Yanlıştır. Genel sınırlama ilkesi “1982 Anayasası’nın 13. maddesinin orijinal metninde yer alan genel sınırlama sebeplerinin, “temel hak ve hürriyetlerin tümü için geçerli” olacağı anlamına gelir. Bu düzenleme, 12 Eylül Askeri rejiminin 1982 Anayasası ile getirdiği bir sınırlama sistemidir. Genel sınırlama ilkesi, partiler arası uzlaşmanın bir ürünü olan 2001 Anayasa değişikliği ile kaldırılarak, bunun yerine “temel hak ve hürriyetlerin yalnızca ilgili maddelerinde belirtilen nedenlerle sınırlanabileceği” güvencesi getirilmiştir. Böylece 1961 Anayasası’nın “farklılaşmış kademeli sınırlama sistemi”ne geri dönülmüştür. 2010 Anayasa değişikliğinin bu reformla hiçbir ilgisi yoktur.

 

19- 1982 Anayasası’nın, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nu (HSYK) düzenlerken, 1961 Anayasası’nın Yüksek Hâkimler Kurulunu (YHK) değil, Yüksek Savcılar Kurulunu (YSK) model olarak seçmiştir.

Doğrudur. 2010 Anayasa değişikliği ile kurulan bugünkü sistemin kökenini ve anlamını, başka bir değişle yargıç güvencesinin aslında savcı güvencesine indirgenmiş yapısını da kavrayamaz.

 

20- Temel Hak ve Özgürlüklere ilişkin uluslararası antlaşmalara yasalar karşısında üstünlük kazandıran düzenleme 1982 Anayasası’nın orijinal metninde de yer almıştır.

Yanlıştır. 1982 Anayasası’nın orijinal metninde böyle bir düzenleme yer almamıştır. Bu reformda partiler arası uzlaşmanın bir ürünü olan 2004 Anayasa değişikliği ile gerçekleşmiştir (AY m. 90/V). 2010 Anayasa değişikliğinin bu reformla hiçbir alakası yoktur.

 

MALTEPE ÜNİVERSİTESİ TÜRK ANAYASA HUKUKU I. VİZE SINAVI 9.4.2008

 

1- 1921 Anayasası’na göre Başbakan ve Bakan sıfatının kazanılması için Meclis’in onayı gerekir.

Doğrudur.

 

2- 1924 Anayasası’na göre “yasaları yorumlama yetkisi” ile “tüzüklerin yasalara aykırılığını inceleme yetkisi”nin TBMM’ye ait olması parlamenter sistemin bir özelliğidir.

Yanlıştır. Sayılanlar parlamenter sistemin değil, meclis hükümeti sisteminin birer özelliğidir.

 

3- 1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarına “egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur.”

Doğrudur.

 

4- 1924 Anayasası bireysel ve toplu siyasal sorumluluğu düzenlerken aynı zamanda parlamenter sistemde olan bir özelliği gerçekleştirmiştir.

Doğrudur.

 

5- 1909 Anayasası’nda vekillerin ve heyeti vükela’nın Meclis-i Mebusana karşı sorumluluğu belirlenmiş,  Heyet-i Ayan kaldırılmış, sansür yasaklanmış, dernek kurma özgürlüğü Anayasa’ya eklenmiş ve padişahın yasaları geri çevirme yetkisi kaldırılmıştır.

Doğrudur.

 

6- 1924 Anayasası’na göre “egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur. Yasama ve yürütme güçleri TBMM’ de toplanır.”

Doğrudur.

 

7- Temel hak ve özgürlüklerde nedensellik ilkesi, bir hak ve özgürlüğün ancak kanunda öngörülen nedenlerle sınırlanabilmesi anlamına gelir.

Yanlıştır. Çünkü nedensellik ilkesinin tanımı, temel hak özgürlükler ancak ilgi maddelerinde belirtilen sebeplerle sınırlanabilirler.

 

8- Anayasa Mahkemesi ilk kez 1982 Anayasası ile kurulmuştur.

Yanlıştır. Anayasa Mahkemesi ilk kez 1961 Anayasası ile kurulmuştur. 1982 Anayasası’nda da Anayasa Mahkemesine yer verilmiştir.

 

9- 1961 Anayasası’na göre “millet egemenliğini Anayasa’nın koyduğu esaslara göre yetkili organlar eliyle kullanır.” Buna karşılık 1982 Anayasası’na göre “egemenliği kullanma tekeli TBMM’ye verilmiştir.

Birinci cümle doğrudur. İkinci cümle yanlıştır. Çünkü Anayasa’nın 6. maddesince “Türk milleti egemenliğini Anayasa’nın koyduğu esaslara göre yetkili organlar eliyle kullanır.” Demektedir. Egemenliğin kullanışı bakımından 1961 Anayasası’nın geleneği devam etmektedir.

 

10- 1982 Anayasası’nda yasama ve yargıdan bir yetki olarak söz edildiği halde yürütme için “yetki ve görev” sözcüğü kullanılmıştır.

Doğrudur.

 

11- Sosyal devlet ilkesi ilk kez 1961 Anayasası, sosyal haklar ise ilk kez 1982 Anayasası ile hukuk yaşantımıza girmiştir.

Sosyal devlet ilkesinin 1961 Anayasası ile geldiği doğrudur. Fakat sosyal hakların ilk kez 1982 Anayasası ile hukuk yaşantımıza girdiği yanlıştır. Çünkü 1961 Anayasası, çağının temel hak ve özgürlüklerinin hemen hepsini kapsayan geniş bir temek haklar katalogu düzenlemiştir. Bu haklar yalnızca sayılmakla yetinilmemiş ayrıntılı hükümler ve ek güvencelerle takviye edilmiştir. Başta sendika, grev ve toplu sözleşme hakları olmak üzere “sosyal hakların” program hükmü niteliğini aşan bir etkide pozitif Anayasa hukukuna girmesi, siyasal partilere temel hak güvencesi yanında siyasal yaşamın vazgeçilmez unsurları olarak Anayasal bir işlev ve kurumsal güvence tanınması bu Anayasa ile sağlanmıştır.

 

12- 2001 Anayasa değişikliğinde asıl sorun “basit yasa kayıtları”nda nedene bağlı sınırlama ilkesinin eksik kalmış olmasıdır.

Doğrudur.

 

13- Temel hak ve özgürlüklerde yasallık ilkesi, bir hak ve özgürlüğün yasadan başka hukuk kaynağı ile sınırlandırılamaması anlamına gelir. 1982 Anayasası’nda yer alan olağanüstü hal kanun hükmünde kararnameleri bunun istisnasıdır.

Doğrudur.

 

14- Çoğunlukçu demokrasiden, çoğulcu demokrasiye 1982 Anayasası ile geçilmiştir.

Yanlıştır. Çoğunlukçu demokrasiden, çoğulcu demokrasiye 1961 Anayasası ile geçilmiştir.

 

15- Laiklik, genel olarak özgürlük ve çoğulculuğun ve özel olarak da dinsel özgürlüklerin ve çoğulculuğun onsuz olmaz güvencesidir.

Doğrudur.

 

16- 1961 Anayasası’nda yasama ve yargıdan “görev” olarak söz edildiği halde yürütme için “yetki” sözcüğü kullanılmaktadır.

Yanlıştır. Tam aksine 1961 Anayasası’nda yasama ve yargıdan “yetki” olarak söz edildiği halde yürütme için “görev” sözcüğü kullanılmıştır.

 

17- 1961 Anayasası’nda genel sınırlama olanağı sisteme yabancı olduğu gibi, açık bir hüküm olarak da yer almamıştır. Buna karşılık 1982 Anayasası’nın orijinal metni genel sınırlama nedenlerinin temel hak ve özgürlüklerin tümü için geçerli olduğunu belirtmektedir.

Doğrudur.

 

18- Elverişlilik ilkesi amaca ulaşma bakımından aynı derecede etkili araçlar arasıdan hak ve özgürlüğü en az sınırlayanın seçilmesini zorunlu kılar.

Yanlıştır. Elverişlilik ilkesi, sınırlayıcı önlemin sınırlama amacına ulaşmaya elverişli olup olmadığına denir. Soruda verilen tanım gereklilik ilkesine aittir.

 

19- 1982 Anayasası’na göre “Türkiye ahalisine din ve ırk farkı olmaksızın vatandaşlık itibariyle Türk denir.”

Yanlıştır. Bu tanım 1982 Anayasası’nda değil 1924 Anayasası’nda yer alan tanımdır.

 

20- “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” kuralı, 1982 Anayasası’nın değiştirilmesi mümkün olmayan ilke ve kuralları arasında yer alır.

Anayasa’nın değiştirilmesi mümkün olmayan kuralları ilk 3 maddedir ve 4. madde de ilk 3 maddenin güvencesi olması itibariyle değişmezlik kapsamındadır. Soruda verilen Anayasa hükmü 6. maddenin 1. fıkrasındadır ve değişmezlik kapsamında değildir. Fakat Anayasa’nın başlangıç kısmında yer aldığından dolayı bir değişmezlik niteliği kazanmıştır.

 

2012 FİNAL SINAVINA YÖNELİK PRATİK ÇALIŞMA

 

1- Batılı anlamda demokrasi, yalnızca cumhuriyetlerde gerçekleşir.

Yanlıştır. Çünkü demokrasi sadece Cumhuriyetler uyumlu bir rejim değildir. Cumhuriyet monarşilerle de uyumlu bir rejimdir. Fakat bir monarşinin cumhuriyetle uyumlu olabilmesi için, mutlak değil, meşruti monarşi niteliğinde olması gerekmektedir. Meşruti monarşiden anlayacağımız padişahın ya da kralın veya her ikisini de kapsayacak biçimde devlet başkanının yetkileri sınırlandırılmış olmalıdır. Buna ek olarak parlamenter sisteme uygun olarak devlet başkanının yetkileri sorumluluk taşımayan yani yetkileri sembolik nitelikte olmalıdır. İngiltere buna örnektir. Çünkü kraliyet ailesinin yetkileri vardır fakat bu yetkiler bu güne kadar hiç kullanılmamıştır ve yönetimi sadece sembolik olarak katılmaktadır.

 

2- Yumuşak Anayasa kavramı, bazen devletlerin kuruluş dönemlerinde kuruluş süreci ile bağlantılı, geçici ve zorunlu bir Anayasa türü olarak da karşımıza çıkabilir.

Doğrudur.

 

3- Yazılı Anayasa denince bir Anayasa’da bulunması gerekli konuların yetkili organlarca ve gerekli usullere göre bir temel belge ya da metin içinde toplanmasını anlıyoruz.

Doğrudur.

 

4- Nispi temsil sistemi çok partili bir siyasal yaşama yol açarken, iki turlu tek isimli çoğunluk sistemi, genellikle iki büyük parti olmak üzere parti azaltıcı bir rol oynar.

Yanlıştır. İki turlu tek isimli çoğunluk sistemi, küçük partilerinde parlamentoya girme şansını açtığından partiler arası bloklaşmaya yol açar. Soruda açıklanan sistem tek adlı tek turlu çoğunluk sistemini açıklamıştır. Tek adlı tek turlu seçim sisteminde seçimler tek turda sonuçlandığından dolayı partiler arası seçim irtifaklarına olanak tanımamakta bunun sonucu olarak da oylar iki büyük partide yoğunlaşmadır.

 

5- Yasama meclisinin feshi, başkanlık sisteminin önemli unsurlarından biridir.

Yanlıştır. Başkanlık sisteminin en bilinen örneği ABD’dir. Başkanlık sisteminde sorudakinin aksine “fren-denge” sistemi mevcuttur. Yasama meclisinin feshi başkanlık sisteminde değil, parlamenter sistemin bir özelliğidir.

 

6- İki dereceli seçim Anayasa’ya aykırıdır.

Doğrudur. Anayasa’nın 67/II maddesine göre, “seçimler ve halk oylaması serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı yönetim ve denetimi altında yapılır.” Bu maddede geçen “tek dereceli” seçim ilkesi karşısında iki dereceli seçim, Anayasa’ya açıkça aykırı olur. Anayasa’ya aykırı olmayan “seçimdir.”

 

7- İki turlu seçim Anayasa’ya aykırıdır.

Yanlıştır. İki turlu seçim Anayasa’ya aykırı değildir. Anayasa’ya aykırı olan iki dereceli seçimdir. Tek dereceli seçimde Anayasa’ya uygundur. İki turlu seçim yarı başkanlık sistemini benimsemiş olan Fransa’da uygulanan ve ilk turda oyların salt çoğunluğunu alınamadığı takdirde en çok oyu alan iki adayın ikinci tur seçimlerine katılmasını öngören sistemdir ve Anayasa’mıza da aykırılık teşkil etmez.

 

8- Yasanın amacı, yasanın yapıldığı koşullara değil, yorum sorununun ortaya çıktığı andaki koşullara göre belirlenmelidir.

Doğrudur.

 

9- Cumhurbaşkanı somut norm denetimini harekete geçirebilir.

Yanlıştır. Somut norm denetimini harekete geçiremez. Somut norm denetimi Anayasa’ya aykırı olan bir hükmün, dava yolu ile uygulanması ve bu normun Anayasa’ya aykırılık teşkil ettiğini davaya bakmakla görevli mahkeme ya da tarafların iddiasının ciddi bulunması üzerine Anayasa Mahkemesi’ne gönderilmesidir. Anayasa Mahkemesi 5 ay içinde cevap vermelidir. Eğer cevap 5 ay içinde gelmezse mahkeme Anayasa’ya aykırılık iddiasında bulunduğu kural ile davaya devam edecektir. Böyle bir hüküm 1961 Anayasası’nda yoktur. Bunun yerine mahkemeye eğer 5 ay içinde Anayasa Mahkemesi tarafından cevap gelmezse, mahkeme aykırı bulduğu kuralı kendi kanaatlerine göre uygulaması yönünde bir düzenleme vardır.

Cumhurbaşkanı soyut norm denetimini harekete geçirebilir. Bunun yanında meclisin 1/5’i de soyut norm denetimi olan iptal davasının harekete geçirebilir.

 

10- “Pratik uyuşum ilkesi”ne göre, birbiriyle çelişen Anayasa kuralları, her birine optimal Anayasal etki sağlayacak bir denge gözetilerek yorumlanır.

Doğrudur.

 

11- Cumhurbaşkanının tek başına (re’sen) yapacağı işlemler daha önce yargı denetimine kapalı iken, 2010 Anayasa değişikliği yargı denetimi yolunu açmıştır.

Yanlıştır. Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemler 2010 Anayasa değişikliğinden önce olduğu gibi 2010 Anayasa değişikliğinden sonra da yargı denetimine kapalıdır. 2010 Anayasa değişikliği ile Yüksek Askeri Şura’nın terfi işlemleri ve kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma işlemlerine hariç yargı yolu açılmıştır. Bunun yanı sıra Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun meslekten çıkarma cezasına karşı yargı yolu açılmış diğer kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır.

Cumhurbaşkanın tek başına yapacağı işlemlere karşı değil, ama çift imza kuralı ile yapılmış; yani cumhurbaşkanı ile ilgili bakan ya da başbakanın da imzası ile yapılan işlemlere karşı yargı yolu açıktır.

 

12- 1961 Anayasası’ndan bu yana geçerli olan “Savaş, seferberlik, sıkıyönetim ve olağanüstü hallerde… Temel hak ve özgürlükler… İçin Anayasa’da öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir” kuralı, 2010 Anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır.

Yanlıştır. Fakat bu soruda abesle iştigal eden hata mevcuttur. Öncelikle böyle bir hüküm 1961 Anayasası’nda yoktur. Eğer olsaydı 1961 Anayasası’nın liberal yapısı ile çelişen bir hüküm olacaktır. İkinci fahiş hata ise bu hükmün 2010 Anayasa değişikliğinde kaldırıldığıdır. Bu hüküm hala Anayasa’nın 15. maddesinde aykırılık dolu mevcudiyetini ve hakkın özünü açık bir şekilde ihlal eden yapısını 1982 Anayasası’nın orijinal metninin günümüze kadar 16 değişiklik görmesine karşın hala koruması Anayasa’mızda önemli bir abesle iştigal örneğidir.

 

13- “Millet egemenliğini Anayasa’nın koyduğu esaslara göre yetkili organlar eliyle kullanılır.” Kuralı ilk kez 1961 Anayasası’nda düzenlenmiştir.

Doğrudur.

 

14- Yasama sorumsuzluğu, milletvekili dokunulmazlığının tamamlayıcı bir güvence olup milletvekillerinin yasama çalışmaları dışındaki suç teşkil eden fiilleri ile ilgilidir.

Yanlıştır. Yasama sorumsuzluğunun milletvekili dokunulmazlığının tamamlayıcı bir güvence olduğu şüphe götürmez bir durumdur. Fakat yanlış olan nokta “yasama çalışmaları dışındaki suç teşkil eden fiilleri” ibaresidir. Yasama çalışmaları dışındaki suç teşkil eden fiillere karşı koruma yasama dokunulmazlığı ya da diğer adıyla milletvekili dokunulmazlığı kapsamındadır. Yasama sorumsuzluğu ise mutlak bir güvence olmasının yanı sıra yasama çalışmaları sırasındaki söz ve fiilleri kapsamına almaktadır. 

 

15- Meclis, üye tam sayısının üçte biri olan 184 üye ile toplanabilir; ama bu sayının salt çoğunluğu ile karar veremez.

Doğrudur.

 

16- Son Anayasa değişikliği ile benimsenen Anayasa şikâyeti yolu bireylere, Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlali halinde, Anayasa Mahkemesine başvurma hakkı tanımaktadır.

Yanlıştır. Tanımlama da büyük eksiklik vardır. Soruda belirtildiği gibi son Anayasa değişikliği olan 12 Eylül 2010 Anayasa değişikliği ile kabul edilmiş olan bireysel başvuru 23 Eylül 2012 tarihinde yürürlüğe girip uygulama alanı bulacaktır. Eksiklik, sadece Anayasa’da sayılmış değil Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde de karşılığını bulan temel hak ve özgürlükler için bireysel başvuru yoluna gidilebilir. Ayrıca bireysel başvuru yoluna gidilmesi için iç yargı yollarının tüketilmiş olması gerekmektedir.

 

17- 1982 Anayasası, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nu (HSYK) düzenlerken, 1961 Anayasası’ndaki Yüksek Hâkimler Kurulu’nu (YHK) değil, Yüksek Savcılar Kurulu’nu (YSK) model olarak seçmiştir.

Doğrudur.

 

18- Genel sınırlama sisteminden farklılaşmış kademeli sınırlama sistemine geçilmesi 2001 Anayasa değişikliği ile gerçekleşmiştir.

Doğrudur.

 

19- 1924 Anayasası’nda TBMM’ne verdiği “yasaları yorumlama yetkisi” ile “tüzüklerin yasalara aykırılığını inceleme yetkisi” meclis hükümeti sisteminin bu Anayasa’da devam eden etkilerindendir.

Doğrudur.

 

20- 12 Eylül askeri yönetimi döneminde çıkarılan kanun ve kanun hükmünde kararnamelerinin Anayasa’ya aykırılığının ileri sürülemeyeceğine dair kural, 2010 Anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır.

Yanlıştır. 12 Eylül askeri yönetimi döneminde çıkarılan kanun ve kanun hükmünde kararnamelerinin Anayasa’ya aykırılığının ileri sürülemeyeceğine dair kural, olan Anayasa’nın geçici 15/III.  Maddesi 2010 Anayasa değişikliği ile değil 2001 Anayasa reformu ile kaldırılmıştır. Böylelikle somut norm denetimi yolu zor şartlarda olsa da yargı denetimi yolunu açmıştır. Bu kuralın denetlenmesi için yani somut norm denetimine gitmek için, yeniden sıkıyönetim uygulanması ve Anayasa’ya aykırılık teşkil eden kuralın bir davada uygulanıp 9. sorudaki bilgiler ışığında Anayasa Mahkemesine gönderilmesi gerekmektedir.

 

 

YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ 2012 YILI FİNAL SINAVI

 

1- Monarşi ve demokrasi birbiri ile bağdaşamaz kavramlardır.

Meşruti monarşiler kralın ya da padişahın yetkileri sembolik bil düzeye indirgediği ölçüde demokrasi ile bağdaşır. Nitekim İngiltere, İspanya gibi ülkeler monarşik devlet biçimine sahip oldukları halde ileri bir demokratik yönetime sahiptirler.

 

2- Parti yasağı, mücadeleci demokrasi anlayışının zorunlu bir unsurudur.

Doğrudur.

 

3- Parlamenter sistemde başbakan, hükümetin birliğini temsil eder. Bu konumu nedeniyle başbakanın bireysel sorumluluğundan söz edilemez.

Doğrudur.

 

4- Nispi temsil sistemi, çok partili bir siyasal yaşama yol açarken, tek adlı tek turlu çoğunluk sistemi, genellikle iki büyük parti olmak üzere parti azaltıcı bir rol oynar.

Doğrudur.

 

5- 6216 sayılı AYMK’nin 45. maddesi, AİHS yanında “… ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokolleri” de eklemek suretiyle Anayasa şikayetinin kapsamını genişletmiştir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi yanında “… ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokolleri” de eklenmesi, Anayasa şikayetinin kapsamını daraltan bir etki yaratmıştır. Böyle bir ibare olmasaydı ek protokolleri yorum yolu ile Anayasa şikâyeti kapsamında düşünmek mümkün olabilirdi. Ama asıl daraltıcı etki, “Türkiye’nin taraf olduğu” ibaresinde kendini gösteriyor. Bu ibare anlamsızdır, çünkü Anayasa şikâyetinde ölçü norm olarak ele alınacak olan, AİHS ya da ona ek protokoller değil bunların Anayasa’daki karşılıklarıdır. Bu nedenle “Türkiye’nin taraf olduğu ibaresi Anayasa’ya aykırıdır.

 

6- 2007 Anayasa değişikliği ile cumhurbaşkanlığı seçimi için belirli koşullarda öngörülen iki turlu seçim, yasada düzenlenmiş olsaydı bu düzenleme Anayasa’ya aykırı olurdu.

Cumhurbaşkanlığı seçimi için belirli koşullarda öngörülen iki turlu seçim, Anayasa’da değil de yasada düzenlenmiş olsaydı, yine Anayasa’ya aykırı olmazdı. Çünkü Anayasa’ya aykırı olan iki turlu değil, iki dereceli seçimdir.

 

7- Asli kurucu iktidar kendisinden önceki hukuk ve Anayasa düzeni ile kendini bağlı saymaksızın yeni bir Anayasa ile yeni bir hukuk düzeninin kurulmasını sağlayan iktidardır.

Doğrudur.

 

 

8- Fransa’daki yarı başkanlık sisteminde yürütme organı iki başlıdır.

Fransa’daki yarı başkanlık sisteminde yürütme organı iki başlı değildir; çünkü başkanı, yürütme organının sembolik değil gerçek başıdır.

 

9- TBMM üye tamsayısının 1/5 üyesi somut norm denetimini harekete geçirebilir.

TBMM üye tamsayısının 1/5 üyesi somut değil ancak soyut norm denetimini harekete geçirebilir. Somut norm denetimi bir dava sırasında uygulanacak olan bir kuralın Anayasa’ya aykırılığı taraflardan birince ileri sürülmesi ve mahkemenin bu iddiayı ciddi bulması halinde ya da mahkemenin kendiliğinden söz konusu kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu kanısına varması halinde harekete geçirilebilir.

 

10- Egemenliğin kraldan alınıp halka ve/veya ulusa maledilmesi, bir laikleşme sürecidir.

Doğrudur.

 

11- Cumhurbaşkanının tek başına (re’sen) yapacağı işlemler, Anayasa’da tek tek sayılmış olup, bu işlemlere karşı yargı yoluna başvurulamaz.

Cumhurbaşkanının tek başına (re’sen) yapacağı işlemlere karşı yargı yoluna başvurulamayacağı doğrudur. Ancak bu işlemler Anayasa’da tek tek sayılmış değildir. Bunların hangileri olduğu ancak yorum yolu ile bulunabilir. Ayrıca bunların yasa ile genişletilmesi de mümkündür.

 

12- 2001 Anayasa değişikliğinde genel sınırlama ilkesi kaldırılarak, temel hak ve özgürlüklerin yalnızca ilgili maddelerinde belirtilen nedenlerle sınırlanabileceği güvencesi getirilmiştir.

Doğrudur.

 

13- “Millet egemenliğini Anayasa’nın koyduğu esaslara göre yetkili organlar eliyle kullanır.” Kuralı ilk kez 1924 Anayasası’nda düzenlenmiştir.

1924 Anayasası’na göre TBMM, ulusun tek ve gerçek temsilcisi olup egemenliği ulus adına yalnızca o kullanır. “Millet egemenliğini Anayasa’nın koyduğu esaslara göre yetkili organlar eliyle kullanır.” Kuralı ilk kez 1961 Anayasası’nda düzenlenmiştir. Bu düzenlemeden sonra TBMM artık egemenliği ulus adına kullanma tekeline sahip olmaktan çıkmış, bu yetkiyi kullanan organlardan biri durumuna gelmiştir.

 

14- Yasama dokunulmazlığı, yasama sorumsuzluğunu tamamlayıcı bir güvence olup milletvekillerinin yasama çalışmaları dışındaki suç teşkil eden fiilleriyle ilgilidir.

Doğrudur.

 

15- TBMM, üye tamsayısının 1/3’ü olan 184 üye ile toplanabilir ve bu sayının salt çoğunluğu ile karar verir.

TBMM, üye tamsayısının 1/3’ü olan 184 üye ile toplanabileceği doğrudur. İlke olarak toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verilir. Ancak karar yeter sayısı meclis üye tamsayısının ¼’inin bir fazlasından az olamaz. 184 üye katılımlı bir toplantının salt çoğunluğu ise 93’dür bu sayı ile karar alınamaz.

 

16- Son Anayasa değişikliği ile benimsenen Anayasa şikâyeti yolu, bireylere, Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden AİHS kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlali halinde, AYM’ ye başvurma hakkını tanımaktadır.

Doğrudur.

 

17- Anayasa değişikliğinin yargısal denetimi ile ilgili olarak Anayasa’nın 148. maddesinde yer alan biçim sınırlaması ve tanımı, Anayasa’nın 4. maddesinde öngörülen “teklif edilemezlik” kararı içinde geçerlidir.

Anayasa’nın 4. maddesinde öngörülen “teklif edilemezlik” kuralı, Anayasa’nın 148. maddesinde yer alan en az 1/3 teklif yeter sayısı karşısında özel norm niteliğini taşır. Bu nedenle Anayasa’nın 148. maddesinde yer alan en az 1/3 teklif yeter sayısı, 4. maddede öngörülen “teklif edilemezlik” kuralı için geçerli olmaz.

 

18- Yüksek Askeri Şura’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle ilişik kesme işlemlerine karşı yargı yolu kapalıdır.

Doğrudur.

 

19- “… genel sınırlama sebepleri temel hak ve hürriyetlerin tümü için geçerlidir.” cümlesi 1961 Anayasası’nın sınırlama anlayışını yansıtır.

“… genel sınırlama sebepleri temel hak ve hürriyetlerin tümü için geçerlidir.” cümlesi, 1982 Anayasası’nın 2001 değişikliğine kadar geçerli olan sınırlama anlayışını yansıtır. 1961 Anayasası’nda, aksine farklılaşmış, kademeli sınırlama anlayışı hakimdir.

 

20- 12 Eylül askeri yönetimi döneminde çıkarılan kanun ve kanun hükmünde kararnamelerin Anayasaya aykırılığının ileri sürülemeyeceğine dair kural, 2001 Anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır.

Doğrudur.

    

 

MALTEPE ÜNİVERSİTESİ 2008 KLASİK FİNAL SORULARI

 

1- (a) Türkiye’nin A, B, C şehirlerinde olağanüstü hal ilan edildikten sonra cumhurbaşkanlığının başkanlığında toplanana bakanlar kurulu olağanüstü hal kanun hükmünde kararnamesi çıkartmıştır. Bu kararnamede olağanüstü hal yasasında değişiklik yapılarak olağanüstü halin ilan edildiği yerlerde olağanüstü hal yönetimince tesis edilen işlemler yargısal denetim dışında tutulmuştur.

İlgili Anayasa kuralları:

—       Anayasa’nın madde 121/III cümle I: “Olağanüstü hal süresince, cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan bakanlar kurulu, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, kanun hükmünde kararnameler çıkarılabilir.”

—       Anayasa’nın madde 148/I cümle II: “… Olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerin şekil ve esas bakımından Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’nde dava açılamaz.

Yukarıdaki Anayasa kurallarını göz önünde tutarak OHKHK’ de düzenlenen bu önlemin yargısal denetiminin yapılıp yapılamayacağını, yapılırsa, ne ölçüde ve hangi gerekçeyle yapılacağını tartışınız.

Cevap (a): Anayasa’ya ve Anayasa Mahkemesi kararlarına göre, OHKHK’ lerin içeriği olağanüstü halin gerektirdiği konularla sınırlıdır. Bu sınır aşan düzenlemeler, OHKHK niteliğinde olmadığından denetlenebilir. OHKHK’ lerle kanunlarda değişiklik yapılması, kanunların sürekliliği gereği olağanüstü yönetim süresi dışına taşan bir sonuç doğurur. Böyle bir düzenleme OHKHK niteliğinde olamayacağından Anayasa Mahkemesi’nin denetim alanı içinde kalır. Ayrıca hangi işlemlerin yargı denetimi dışında kalacağı Anayasa’da belirlenmiştir. Olağanüstü hal yönetiminin işlemleri bunlar arasında yer almamaktadır. Bu nedenle olağanüstü hal yönetiminin işlemlerini yargı denetimi dışında bırakan kural, idarenin her türlü eylemine karşı yargı yolunu açık tutan Anayasa kuralına aykırı olur. (buna karşılık anılan kural kanunda bir değişikliğe gitmeksizin yalnızca OHKHK içinde düzenlenmiş olsaydı, bunların Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülemeyeceği için olağanüstü halin süresi içinde uygulanabilecekti.

 

(b) Laiklik ilkesinin özünü ihlal eden bir Anayasa değişikliği Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenebilir mi? Anayasa değişikliklerinin ancak biçim yönünden denetlenebileceği ve bununda “teklif ve oylama çoğunluğu ile ivedilik yasağına uyulup uyulmadığı hususlar ile” sınırlı olduğuna ilişkin Anayasa kuralını göz önünde tutarak tartışınız.

Cevap (b): Anayasa değişikliklerinin ancak biçim yönünden denetlenebileceği ve bununda “teklif ve oylama çoğunlu ile ivedilik yasağına uyulup uyulmadığı hususlar ile” sınırlı olduğuna ilişkin Anayasa kuralı, türev kurucu iktidarın yetkisi dâhilindeki Anayasa değişiklikleri için geçerlidir. Anayasa’nın değiştirilemeyecek kurallarının özünü ihlal eden bir Anayasa değişikliği ise ancak asli kurucu iktidar tarafından yapılabilir. Türev kurucu iktidarın değişmezlik kapsamındaki kuralların özünü ihlal etmesi halinde, Anayasa’nın değiştirilemeyecek, hükümlerini düzenleyen 4. maddesi gerek, türev kurucu iktidar ve gerekse Anayasa Mahkemesi açısından bağlayıcı olacağından, Anayasa Mahkemesi’nin böyle bir girişimi denetlemesi mümkündür.

 

2- Sıkıyönetim yasasının 2/8 maddesine göre: “Sıkıyönetim komutanlarının; bölgelerinde genel güvenlik, asayiş ve kamu düzeni açısından çalışmaları sakıncalı görülen ve hizmetleri yararlı olamayan kamu personelinin statülerine göre sıkıyönetim bölgesi dışına atanma veya sıkıyönetim bölgesi dışına atanmak üzere görevden uzaklaştırılma istemleriyle ilgili kurum ve organlarca derhal yerine getirilir.” Yasaya 1994 yılında eklenen bu kural Anayasa’nın geçici 15/III maddesinin kapsamı içinde midir? Anayasa’nın 130. maddesinin 7. fıkrasında yer alan “üniversite yetkili organlarının dışında kalan makamlarca her ne surette olursa olsun görevden uzaklaştırılamazlar.” Kuralını da göz önünde tutarak anılan maddenin yargısal denetiminin yapılıp yapılamayacağını tartışınız.

Cevap 2: Sıkıyönetim komutanın bu yetkisi 1994 tarihli bir yasa ile verildiğinden 12 Eylül döneminde çıkarılan yasaların Anayasa’ya uygunluk yönünden denetlenemeyeceğine ilişkin geçici 15/III. madde kapsamında değildir. Zaten bu kapsamda olsaydı dahi geçici 15/III. madde 2001 Anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır. Bu duruma göre sıkıyönetim yasasının anılan maddesi, yüksek öğretim elemanları açısından Anayasa’nın 137 maddesine açıkça aykırıdır. Ancak bu aykırılığın denetlenebilmesi için sıkıyönetim ilan edilmesi ve sıkıyönetim süresi içinde anılan kuralın uygulanması ve bu uygulamanın dava konusu olması ve davada Anayasa’ya aykırı görülerek Anayasa Mahkemesi’ne gönderilmesi gerekir.

 

3- TBMM yeni bir Anayasa yapabilir.

* Bu soruya olumlu bir cevap vermek mümkün değildir. TBMM kurucu değildir. Anayasa tarafından kurulmuş yetkileri Anayasa tarafından belirlenmiş bir yasama organıdır. Bu nedenle Anayasa kendisine hangi ölçüde temsil yetkisi vermişse TBMM’de ancak o çerçevede Anayasa üzerinde tasarrufta bulunabilir. TBMM türev kurucu iktidar yetkisindedir. Bu yetkiyi asli kurucu iktidarın kurduğu (yaptığı) Anayasa’dan alır. Bu nedenle yürürlükte Anayasa üzerinde yapabileceği değişikler sınırlıdır. Değişmez kurallar alanına dolaylı ya da doğrudan müdahale edemez.

* TBMM yeni bir Anayasa yapmak üzere seçilmiş bir kurucu meclis değildir. Normal yasama yetkisini kullanmak üzere seçilmiş bir meclistir. Anayasa yapımında önemli olan Anayasa’nın kalıcı olmasıdır. Oda yönetimde istikrarla değil toplumsal uzlaşma ile sağlanır.

* Eğer yeni bir Anayasa yapılması isteniyorsa tüm kesimlerin yer aldığı toplumsal uzlaşmanın sağlandığı bağımsız bir kurucu meclis oluşturularak sağlanabilir. İki kanatlı kurucu meclisin hazırlayacağı karara bağlayacağı Anayasa “kurucu referandum” yönteminin aşaması olan halkoyuna sunulmak üzere demokratik bir Anayasa yapı süreci tamamlanmış olur.

 

5- “Türkiye devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür.” şeklindeki vatandaşlık tanımı etnik nitelikten uzaktır. Bu nedenle devletin tek uluslu olması, etnik kimliklerin varlığını dışlamaz. Ancak etnik ya da dinsel kimliği esas alan yönetim yapısına engeldir. Ulusun bölünmezliğin etnik ya da dinsel temele dayalı coğrafya ya da topluluk eksenli bir federal ya da bölgeli devlet modelini dışlayacağına kuşku yoktur.

 

6- Anayasa’nın 4. maddesi kapsamındaki kurallarda değişiklik yapmak türev kurucu iktidarın yetkisi dışında kalır. Bunlarla ilgili olarak hukuken geçerli bir Anayasa değişikliği teklifi yapmak yapılsa bile bunlara ilişkin bir oylamaya gidilmesi mümkün değildir. Anayasa’nın 4. maddesinde öngörülen “teklif edilemezlik” kuralı Anayasa’nın 148. maddesinde öngörülen teklif ya da karar yeter sayıları karşısında özel hüküm niteliği taşır. Dolayısıyla 148. madde kapsamında değildir. Bu nedenle 4. maddedeki yasağa aykırı değişikler 148. maddede biçim sınırlamasına değil daha özel bir kural olan 4. maddenin bağlayıcılığına tabidir.

 

 

ANAYASA HUKUKU SINAVA YÖNELİK KAVRAMLAR

 

Maddi Anlamda Anayasa: Devletin temel kuruluşunu, örgütlenişini ve işleyişini düzenleyen, devlet organlarının yetki alanını belirleyen, bireylere devlete karşı sahip oldukları temel hak ve özgürlükleri güvence altına alan ve diğer yazılı hukuk kaynaklarına göre bir üstünlüğe sahip olan kurallar bütünüdür.

 

Biçimsel (şekli) Anayasa: Anayasa normal yasalardan ya da diğer yazılı hukuk kaynaklarından daha farklı ve nitelikli usullerle yapılan, değiştirilen kuralları ifade eder.

 

Anayasa Şikâyeti: Anayasa da güvence altına alınmış temel hak özgürlüklerden AİHS kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurulmasıdır.

 

Yargısal Denetim: Anayasa uygunluğun, normal yargı kuruluşu dışında bu iş kurulmuş ve uzmanlaşmış özel bir mahkeme, bir Anayasa Mahkemesi tarafından yapılmasıdır.

 

Asli Kurucu İktidar: Kendisinden önceki hukuk ve Anayasa düzenini kendini bağlı saymaksızın yeni bir Anayasa ile yeni bir hukuk düzeni kurulmasını sağlayan iktidardır.

 

Kurucu Plebisit: Bu yöntemle Anayasa, halkın dışında hazırlanmakta ve kamuoyunda serbest bir biçimde tartışılmaksızın halkın oyuna sunulmaktadır. Halk bu oylamada Anayasa’ya evet ya da hayır demektedir.

 

Kurucu Meclis: Halkın Anayasa’yı yapmakla görevli bir meclis seçmesi öngörülmektedir. Bu meclisin asıl görevi Anayasa’yı yapmak olduğundan halkın tüm kesimlerinin bu mecliste temsil edilmesinin sağlanması gerekir.

 

Kurucu Referandum: Bu yöntemde Anayasa’yı yapmakla görevli kurucu meclisi halk seçtiği gibi, bu meclisçe hazırlanacak olan Anayasa’da sonuçta halkın oyuna sunulmaktadır.

 

Türev Kurucu İktidar: Asli kurucu iktidarın yaptığı Anayasa değişikliklerine açık olmalıdır. Türev kurucu iktidar, yürürlükte olan Anayasa’ya göre onun koyduğu usul ve kurallara uyarak Anayasa değişikliği yapmaya yetkili iktidardır.

 

Yumuşak Anayasa: Katı Anayasa’lardan farklı olarak, özel bir usulle, teklif yeter sayısına ya da karar çoğunluğuna bağlı olmaksızın normal yasalar gibi değiştirilebilen Anayasa’lardır.

 

Katı Anayasa: Diğer yasalara göre daha zor ve daha nitelikli koşul ve usullerle değiştirebilen Anayasa’lardır.

 

Yazılı Anayasa: Bir Anayasa’da bulunması gerekli konuların yetkili organlarca ve gerekli usullere göre bir temel belge ya da metin içinde toplanmasını anlıyoruz.

 

Geleneksel Anayasa: Anayasa hukuku alanında uzunca bir zamana yayılmış sürekli bir uygulama sonunda, toplumda herkes tarafından ona uyulmasının zorunlu olduğu bilinci egemen olursa geleneksel Anayasa’dan söz edilir.

 

Orleancı Parlamentarizm: Hükümet yalnızca yasama organına karşı değil aynı zamanda devlet başkanına karşıda sorumlu sayılmıştır. Bu sisteme Orleancı parlamentarizm sistemi denir.

 

Faşist Devlet: Faşist rejimler daha çok ulusal birliğini kurmakta ve burjuva devrimini gerçekleştirerek demokratik rejime geçmekte diğer Avrupa ülkelerine oranla gecikmiş olan ülkelerde ortaya çıkmaktadır. Sağlam bir demokratik geleneğe sahip olan ülkeler ise faşizme karşı daha dayanıklı olmaktadır.

 

Sosyalist Devlet: İşçi sınıfının önderliğinde kurulan bir yönetim türünden işçi sınıfının doğuşuyla birlikte işçi hareketlerinde kendini göstermeye başlamıştır. Gittikçe gelişmeye başlayan işçi hareketleri daha sonra örgütlenme, genel oy hakkı, çalışma hakkı vb.lerini elde etme mücadelesi olarak devam etmiştir.

 

Çoğunlukçu Demokrasi: Mecliste çoğunluğu elinde bulunduranların kendilerini ulusal irade ile özdeş saydığı bir anlayıştır.

 

Çift İmza Kuralı: Cumhurbaşkanı’nın tek başına yapacağı işlemler dışındaki bütün kuralları 1961 Anayasası’nda olduğu gibi başbakan ve ilgili bakanlar tarafından imzalana bu kararlardan başbakan ve ilgili bakanlar sorumludur.

 

Kooptasyon: Yargının temsilcilerini kendi içinden seçmesidir.

 

Yapıcı Güvensizlik Oyu: Millet meclisinin başbakanı güvensizlik oyuyla düşürebilmesi için üyelerinin çoğunluğu ile yeni bir başbakan seçmesi gerekir. Yeni başbakanı seçmedikçe hangi çoğunlukla toplanırsa toplansın başbakanı düşüremez. Bu sistemde yıkmak için önce yapmak gerekir.

 

Toplu Siyasal Sorumluluk: Bakanlar kurulunun yürüttüğü politika ve işlerinden dolayı toplu sorumluluğudur. Genel siyasetin yürütülmesinden birlikte sorumludurlar.

 

Basit Yasa Kaydı: Sınırlamaya dayanak olabilecek bir nedenin ya da nedenlerin belirtilmediği bir yetkilendirmedir. Yasa koyucuyu bağlayan herhangi bir neden öngörülmez.

 

Yasama Yetkisinin Genel Oluşu: Kanunla düzenleme alanının konu bakımından sınırlı olmadığı Anayasa’ya aykırı olmamak şartıyla her konunun kanunla düzenlenebileceği anlamına gelir.

 

Yasama Yetkisinin Asliliği: Anayasa’ya aykırı olmamak koşuluyla her konunun yasama organınca doğrudan doğruya düzenlenebilmesidir.

 

Anayasaya Uygun Yorum: Bir yasa hükmünün yorumlanmasında, Anayasa’ya aykırı ve Anayasa’ya uygun iki farklı anlam, birbirine yakın ağırlıkta savunulabiliyorsa, bunların Anayasa’ya uygun olanı tercih edilir. Anayasa’ya aykırı gözüken bir yasa kuralı, Anayasa’ya uygun biçimde yorumlanabiliyorsa o kuralın iptali yoluna gidilmeyecektir. Anayasa’ya uygun yorum ilkesi genellikle Anayasa Mahkemesi’nin yorumlu ret kararlarında gündeme gelmektedir. Anayasa’ya uygun yorum ilkesi, Anayasa yargısı dışında da geçerli olarak uygulanabilir ve uygulanmaktadır.

 

Halk Egemenliği: Bu kurama göre, egemenlik halka aittir. Halk ise belli bir alanda yaşayan vatandaşlar topluluğudur. Egemenlik, bireylerin iradelerinin toplamından oluşur. Her birey egemenliğin eşit parçasıdır.

 

Ulus Egemenliği: Ulus, bireylerden ayrı, geçmiş ve gelecek kuşakları da kapsayan üstün bir varlığı ifade eder. Ulusal egemenlik temsil düşüncesine dayanır.

 

İstimrar İlkesi: Meclis hükümeti sisteminde, meclis yürütmenin verdiği kararları iptal edebilir ve değiştirebilir. Bu da meclisin sürekli toplantı halinde olmasını gerektirir.

 

Danışma Referandumu: Danışma referandumu yasama organını bağlamaması açısından daha çok yarı temsili demokrasi kategorisi içinde değerlendirilir.

 

Onay Referandumu: halkın, yasama meclisince oluşturulan bir yasayı evet ya da hayır biçiminde yorumlamasıdır. Bu niteliği ile yarı doğrudan demokrasi uygulaması niteliğindedir.

 

Yasama Referandumu: Bir yasa metninin kabulü ya da reddi için yapılan halk oylamasıdır.

 

İhtiyarı Referandum: Bu konuda yetkili kılınmış organ ya da kişi, gerekli görürse yasa, Anayasa ya da uluslararası antlaşmayı halkoyuna sunar.

 

Mecburi referandum: Mecburi referandumda ise Anayasa’da öngörülen koşulların varlığı halinde referanduma gidilmesi zorunludur.

 

Halkın Vetosu: Bir yasanın yürürlüğe girmesine engel olma ya da bir yasanın yürürlükten kaldırılmasını sağlama amacıyla halkın referanduma gidilmesini talep etmesidir.

Halkın Yasa Önerisi: Halk girişimi, mevcut yasalarda değişiklik öngören ya da tümüyle yeni bir düzenleme getiren yasa metnini yurttaşlar tarafından hazırlanarak halkoyuna sunulmasıdır.

 

Temsili Yönetim: Temsili yönetimde temsilciler sadece seçtikleri bölgenin ya da seçim çevresinin seçmenlerini değil tüm ulusu temsil ederler. Ulus, egemenliğin sahibi olarak kalmakla birlikte egemenliğin kullanılması, ulusu temsil ettiği düşünülen temsilciler vasıtasıyla kullanılır.

 

Yarı Doğrudan Demokrasi: Burada halk kendisini yönetecek temsilcileri seçtiği gibi, belli konularda ve belli yöntemlerle, yönetimde doğrudan söz sahibi olmaktadır.

 

Mücadeleci Demokrasi: Özgürlükçü demokratik düzen düşmanlarına karşı kendini koruma hakkına sahiptir. Bu nedenle özgürlükçü demokratik düzen sağladığı geniş hak ve özgürlüklerin bu düzeni yıkma amacıyla kötüye kullanılmasına izin verilemez. Bu yönde alınacak sınırlayıcı önlemler meşru sayılır. Mücadeleci demokraside önemli olan, demokrasinin çoğulcu yapısıyla korunmalıdır.

 

Çoğulcu Demokrasi: Çoğunluğun mutlak hâkimiyetini reddeden, azınlıktakilerin siyasal ve kültürel haklarının kabul edilmesi gerektiğini ve azınlığın da bir gün çoğunluk olabilme hakkının verilmesini savunan demokrasi anlayışıdır.

Demokrasinin gelişim sürecinde, çoğunluğun devlet yönetimindeki kararlarının mutlak olması, azınlık haklarını kısıtlayabileceği kaygısı çoğulcu demokrasiyi ortaya çıkarmıştır.'Azınlıkta veya muhalefette olanların korunması, düşüncelerin serbestçe hiçbir baskıyla karşılaşmadan söylenebilmesi çoğulcu demokrasi için şarttır. Çoğulcu teoride otoritenin dağıtılması devletin aceleyle ve düşünmeden hareket etmesini engeller, aynı zamanda önemli güç merkezlerinin uyuşmaması durumunda da herhangi bir adımın atılmasını önler.

 

Hukuk Devleti: Faaliyetlerinde hukuk kurallarına bağlı olan, vatandaşlarına hukukî güvenlik sağlayan devlet demektir.

 

İstimrar İlkesi: Meclis hükümeti sisteminde meclis, hükümetin kararlarını iptal edebildiğinden dolayı meclisin sürekli toplantı durumunda olması haline denir.

 

Temsili Demokrasi: Demokratik ülkelerde milletin egemenlik hakkını doğrudan değil de, seçtiği temsilciler (milletvekilleri) aracılığıyla kullandığı bir demokrasi uygulamasıdır. Genellikle nüfusu yüksek ülkelerde kullanılır.

Ayrıca temsili demokraside halk istediği zaman yöneticiyi değiştirme şansına sahiptir. Bu da demokrasinin halka sağlamış olduğu bir kolaylıktır. Halkın seçtiği temsilciler meclis ya da genel anlamıyla parlamento olarak adlandırılan yerde toplanır ve halk adına kararlar alır. Bu temsilcilere milletvekili ya da parlamenter denir. Milletvekilleri belirli sayıda ve belirli bir süre için seçilirler.

 

Sosyal Devlet: Devletin sosyal barışı ve sosyal adaleti sağlamak amacıyla sosyal ve ekonomik hayata aktif müdahalesini gerekli ve meşru gören bir anlayıştır. Sosyal Devlet anlayışı Türk anayasa hukukuna 1961 Anayasası ile birlikte "Cumhuriyetin Nitelikleri" başlığı altında sayılan temel bir unsur olarak girmiştir.

 

Çalışma Hakkı: İşsiz kimselere devletin iş sağlaması demektir. Pozitif statü haklarındandır. Devlet işsiz kimselere iş sağlamalı, bunun için bir takım şeyler yapmalıdır.

 

Çalışma Özgürlüğü: Kişinin dilediği anda çalışma ve çalışmama serbestîsidir. Negatif statü haklarındandır. Devlet çalışmak isteyen kişilere engel olmazsa çalışma hürriyeti gerçekleşir.

 

Ombudsman: Şikâyetleri ve bir takım teşebbüsleri ele alıp değerlendiren ve bunlara her iki taraf içinde tatmin edici çözümler bulan kişidir. Anayasamıza 2010 anayasa değişikliği ile girmiştir. Kamu denetçiliği kurumudur.

 

Nitelikli Yasa Kaydı: Bir sınırlama mevcuttur ve aynı zamanda bu sınırlamanın sebebi de mevcuttur.

 

Basit Yasa Kaydı: Ortada bir sınırlama vardır, ama bu sınırlamanın nedeni yoktur.

 

Asli Kurucu İktidar: Kendisinden önceki hukuk ve anayasa düzenine kendini bağlı saymaksızın yeni bir anayasa ile yeni bir hukuk düzeni kurulmasını sağlayan iktidardır.

 

Tali Kurucu İktidar: Asli kurucu iktidarın yaptığı anayasa değişiklerine bağlı olarak kurulmuş iktidardır. Türev kurucu iktidar, yürürlükte olan anayasaya göre onun koyduğu usul ve kurallara uyarak anayasa değişikliği yapmaya yetkili olan iktidardır.

 

Doğal Yargıç Güvencesi: Doğal yargıç, hukuksal olaydan, özellikle suçun işlenmesinden önce yasa ile belli edilmiş yargıç anlamına gelir. Bu ilke suçlulara ve suçlara göre mahkeme kurup, yargıç atamaya olanak tanımaz.

 

Yargıç Ve Savcı Güvencesi: Hâkimler ve savcılar azlolunamaz, kendileri istemedikçe (65 yaşından önce) emekliye ayrılamaz, bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, aylık ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun kılınamaz.

 

Kurucu Plebisit: Bu yöntemde anayasa, haklın dışında hazırlanmakta ve kamuoyunda serbest bir biçimde tartışılmaksızın halkın oyuna sunulmaktadır. Halk bu oylamada anayasaya evet ya da hayır demektedir.

 

Kurucu Meclis: Halkın anayasayı yapmakla görevli bir meclis seçmesi öngörülmektedir. Bu meclisin asıl görevi anayasayı yapmak olduğundan halkın tüm kesimlerinin bu mecliste temsil edilmesinin sağlanması gerekir.

 

Kurucu Referandum: Bu yöntemde anayasayı yapmakla kurucu meclisi halk seçtiği gibi, bu meclisçe hazırlanacak anayasada sonuçta halkın oyuna sunulmalıdır.

 

Yasama Dokunulmazlığı: Parlamento üyeleri hakkında, suç işlediklerinden bahisle, parlamentonun izni olmadan, gözaltına alma, tutuklama gibi bazı cezai takibat işlemlerinde bulunulamamasıdır. Amacı, parlamenterlerin keyfi kovuşturma ve cezaya maruz kalmasını önlemektir. Günümüzde her ülke Anayasası konuyla ilgili farklı bir sistemi benimsemiş olmakla birlikte, çoğunluğu yasama dokunulmazlığına yer vermiştir. Bunun istisnası, Hollanda ve Yeni Zelanda’dır.

 

Yasama Sorumsuzluğu: Parlamento üyelerinin görevlerini yerine getirirken açıkladıkları düşüncelerden, sözlerden ve verdikleri oylardan dolayı hukuki ya da cezai takibata uğramamalarını ifade eder.

 

Ölçülülük İlkesi: Sınırlama amacı ile bu amaca yönelik sınırlayıcı araç arasındaki ilişkiyi esas alan ve birbirine bağlı üç alt ilkeyi kapsayan kavramdır.

5-      Gereklilik İlkesi: Bu ilke amaca ulaşma bakımından ayrı derecede etkili araçlar arasından hak ve özgürlüğü en az sınırlayanın seçilmesini zorunlu kılar.

6-      Oranlılık İlkesi: Amacın ölçüsüz bir oran içinde olmaması gerektiğini belirtmektedir.

7-      Elverişlilik ilkesi: Sınırlayıcı önlemin sınırlama aracına ulaşmaya elverişli olup olmadığıdır. Sınırlamayı oluşturan yasal önlemin sınırlama amacı açısından elverişli sayılabilmesi için bu önlemin istenilen sonuca bir katkı getirmesi gerekmelidir.

 

Öze Dokunma Yasağı: Bir hakkın ya da hürriyetin kullanılmasını açıkça yasaklayıcı veya örtülü bir şekilde kullanılmaz hale koyucu veya ciddi surette güçleştirici ve amacına ulaşmasını önleyici ve etkisini ortadan kaldırıcı hükümler, o hak hürriyetin özüne dokunur.

 

1982 Anayasası’na göre Türk tanımı: Türkiye ahalisine din ve ırk farkı olmaksızın vatandaşlık itibariyle Türk denir.

 

Laiklik: Genel olarak özgürlük ve çoğulculuğun ve özel olarak da dinsel özgürlüklerin ve dinsel çoğunluğun onsuz olmaz güvencesidir.

 

Demokratik Devlet: Halkın devlet yönetimine olabildiğince katılmasını sağlayan devlettir.

 

Mücadeleci Demokrasi: Özgürlükçü demokratik düzen, düşmanlarına karşı kendisini koruma hakkına sahiptir. Bu nedenle özgürlükçü demokratik düzenin sağladığı geniş hak ve özgürlüklerin bu düzeni yıkma amacıyla kötüye kullanılmasına izin verilemez. Bu yönde alınacak sınırlayıcı önlemler meşru sayılır.

 

Temsili Demokrasi: Doğrudan demokrasinin olanaksız olduğu çok nüfuslu ulus-devlet yapısında uygulanmakta olan demokrasi tipine temsili demokrasi denir.

 

Seçimler ve Halkoylamalarında;

ü  Genel oy

ü  Eşit oy

ü  Gizli oy

ü  Tek dereceli seçim

ü  Açık sayım ve döküm esaslarına

ü  Serbest,…….. Göre yargı yönetim ve denetimi altında yapılır.

 

Sosyal Devlet: Sosyal eşitsizlikleri gidermeyi, dengeli bir gelir dağılımı ve herkes için insan onuruna yaraşır asgari bir yaşam düzeyi sağlamayı temel görev sayan ve bu amaçla toplumun iktisaden zayıf kesimlerini iktisaden güçlü kesimlerine karşı koruyucu önlemler alan devlet olarak tanımlanır.

 

Hukuk Devleti: Kişilere hukuk güvenliği sağlayan devlettir.

 

Temel Hak ve Özgürlüklerde Sınırlamanın Sınırları;

ü  Sınırlama Anayasa’da belirtilen belli nedenlerle olmalıdır (nedensellik ilkesi).

ü  Sınırlama amacı ile aracı arasında ölçü olmalıdır (ölçülülük ilkesi).

ü  Sınırlama ancak yasa ile yapılmalıdır (yasallık ilkesi, kullanılmaları devletin olumlu bir edimi ile mümkün olan sosyal haklar KHK ile düzenlenebilir, OHKHK’lerinin denetimi mümkün değildir).

ü  Sınırlama temel hak ve özgürlüklerin özlerine dokunmamalıdır.

ü  Sınırlama demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmalıdır.

ü  Sınırlama laik devletin gereklerine aykırı olmamalıdır.

 

Soru: Bakanlar Kurulu adına sözlü veya yazılı olarak cevaplandırılmak üzere başbakan veya bakanlardan bilgi istemekten ibarettir.

 

Genel Görüşme: Toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun, TBMM genel kurulunca incelenmesidir.

 

Meclis Araştırması: Belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemeden ibarettir.

 

Gensoru: Siyasal sorumluluğu harekete geçiren bir tür denetim yoludur (20).

 

Meclis Soruşturması: Gensorunun siyasal bir denetim mekanizması olmasına karşılık, meclis soruşturması, cezai sorumluluğu harekete geçirir (55).

 

Yasama Sorumsuzluğu: Yasama sorumsuzluğu mutlak bir güvence sağlar. Sınırı ve süresi yoktur. Meclis sürecinden bağımsız bir güvencidir. Milletvekilliğinin sona ermesi veya dokunulmazlığının kaldırılması, bu güvenceyi etkilemez. Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, meclisteki ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanı’nın teklifi üzerine Meclise başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.

 

Yasama Dokunulmazlığı: Milletvekilinin TBMM’nin izni olmaksızın gözaltı alınamamasını, tutuklanamamasını, sorguya çekilememesini ve yargılanamamasını sağlar. Ağır cezayı gerektiren suçüstü halleri bunun dışındadır. Yasama dokunulmazlığı milletvekili sıfatına bağlı bir koruma sağlar. Yani görev süresi sınırlı bir güvencedir. Görevin sona ermesi, istifa ya da Anayasa’da öngörülen diğer nedenlerle milletvekilliğinin düşmesi hallerinde bu güvence sona erer.

 

 

Vir Prudens Non Contra Ventum Mingit